Als Macron valt, valt het midden

Drie vrienden van 21 en 22 uit Bondy, de Parijse banlieue, werden vorig weekend na de rellen in een BMW aangehouden. Ze hadden gestolen munten bij zich uit de Arc de Triomphe. Maandag kwamen ze voor de rechter, met zeventig anderen. De politie had messen, helmen, katapults, loden kogels, tasers, boksbeugels, flessen benzine en duikbrillen in beslaggenomen. Iemand van de Franse krant Le Monde volgde de verhoren.

Hoe komen jullie aan die munten? vraagt de rechter. Via tussenpersonen gekocht, zeggen de drie uit Bondy. Tien euro per stuk. Berichten op hun telefoon tonen dat ze zaterdag in het centrum zijn geweest. In een dure buurt. Klopt dat? „Niks met de demonstratie te maken. Ik wou schoenen kopen bij Louboutin. Mijn vriend ging mee.”

De rechter zet grote ogen op. „Louboutin? Hoeveel kost een paar schoenen bij Louboutin?”

„Ongeveer 800 euro.”

„En u verdient 1.800 euro als chauffeur-bezorger?”

„Het was voor mijn verjaardag.”

Twee kregen een boete, de derde ging vrijuit.

Veel arrestanten kwamen van buiten Parijs. Bijna allemaal hebben ze werk, soms goed betaald. Allen zeiden dat ze „vreedzaam” wilden protesteren. Voor minder belasting. Voor hogere pensioenen. Tegen de arrogante president Macron. Waarom ze dan op Facebook pochten dat ze gingen matten in Parijs? Messen meenamen? „O, ik wou mijn vriendin imponeren.”

Macron heeft fouten gemaakt. Hij deed een stap terug deze week. Maar krijgt hij de geest weer in de fles? Niemand weet het.

We kijken naar de gele hesjes, maar weten eigenlijk niet wat we zien. Boze betogers hebben normaliter eisen, leiders een program. Veel hesjes hebben legitieme klachten. Op de Franse televisie barstte een keurige huisvader in huilen uit toen hij de misère van zijn oude moeder beschreef. Maar de hesjes zijn een amorfe groep. Partijen en vakbonden proberen op de gele golf mee te surfen, maar krijgen er weinig greep op.

Knokploegen en dieven profiteren hiervan. De politie zag vorig weekend twee- tot drieduizend extremisten opduiken, soms zij aan zij: Comité Adama (extreem-links), Bastion Social en Action Française (extreem-rechts). Zij leerden de hesjes barricades bouwen, nemen ’s nachts provinciale kruispunten over en verspreiden sabotagelijsten met brandstofdepots en spoorlijnen via internet. Bij politiecharges zijn ze meteen weg. Alleen amateurs, zoals die uit Bondy, eindigen voor de rechter. Een agente zuchtte: „Hoe kan het dat we de echte casseurs [relschoppers] niet hebben?”

Ook scholieren, chauffeurs en brandweerlieden staken. De politiek opereert in een dikke mist. Sommigen roepen om een militaire coup.

In het essay How can we understand the times we are living through? (2017), schrijft de Zweedse oud-minister van Financiën Allan Larsson dat we aan het eind van een „lange golf van neoliberaal economisch beleid” zitten. Dit beleid is uitgeblust. „We zijn in een lege kamer beland, een periode zonder richting of doel.” Maar er is nog geen nieuwe golf. Dus gaan regeringen op de oude voet verder, zonder ideeën of overtuiging. Ongelijkheid groeit. Onzekerheid neemt toe. Duistere krachten maken er misbruik van. „De lege kamer [wordt] een explosieve lege kamer. Vol neo-nationalisme en regressief beleid,” schrijft Larsson.

Daniel Cohn-Bendit, boegbeeld van 1968, zei deze week: „Wij wilden destijds van de generaal af. Zij roepen juist weer om een generaal.”

Macron kwam, net als de hesjes, uit het politieke niets. Hij brak politieke structuren en heeft weinig ankers in het land. Hij staat zwakker dan sommigen denken. Als hij valt, is er geen politiek leider meer in het midden. Niet één. Dan is Frankrijk van Mélenchon en Le Pen. Europa ook.