Hoe openlijk racistisch is Nederland geworden?

De afgelopen twee ­weken was het toch schrikken hoe erg en hoe vaak zwarte ­columnisten racistisch getinte haatmail en bedreigingen krijgen. NRC-columnist Clarice Gargard besloot dit keer aangifte te doen tegen de afzenders. Ze had rond de achtduizend beledigingen, scheldpartijen en doodsbedreigingen gekregen nadat ze een filmpje van een betoging tegen de figuur van Zwarte Piet op Facebook had geplaatst, schreef ze in haar column. Trouw-columnist Seada Nourhussen besloot zelfs met haar ­column te stoppen, als gevolg van de stroom haatmail die zij altijd krijgt, volgens een korte verklaring van de hoofdredactie op 29 november. Maar ook door een gebrek aan steun van diezelfde ­redactie, schreef Nourhussen vorig weekend in een artikel op de site van Oneworld, het blad en de site waarvan zij hoofdredacteur is.

Op de site van NRC verscheen op ­vrijdag 30 november een solidariteits­verklaring met Gargard en Nourhussen, gesteund door zeventig journalisten, opiniemakers en enkele politici; in het weekend groeide de lijst uit tot negentig. Het bleek een initiatief van publicist Kiza Magendane, gesteund door onder anderen Volkskrant-columnist Sheila ­Sitalsing. Ze zijn geschokt dat de openlijk racistische en seksistische uitingen zo uit de hand zijn gelopen en niet alleen een reactie zijn op wat de columnisten zeggen (ze kaarten alledaags racisme in Nederland aan), ‘maar vooral op wie het zegt: op het feit dat zij het zijn, twee zwarte vrouwen’.

Sitalsing vertelde vorige week vrijdag bij Nieuwsuur dat ook zij vaak te maken heeft met heftige mails en racistische, seksistische beledigingen en bedreigingen, maar daar niet voor wil wijken. In de studio ­zeiden Volkskrant-columnist Harriët Duurvoort en AD-columnist Özcan Akyol hetzelfde. Duurvoort vertelde weleens huiverig naar buiten te gaan; Akyol had al een keer of drie aangifte gedaan en roemde de medewerking van de ­politie. Tegen NRC zei Duurvoort: ‘Het valt me op hoe openlijk ­racistisch ­Nederland geworden is.’

Gargard zegt in een interviewtje met Trouw dat de ­‘media en de politiek het bestaan van ­racisme lang hebben genegeerd’. ‘Op Facebook, Twitter maar ook offline is het zelfs gepermitteerd om uitgesproken racistisch te zijn.’ Op dezelfde ­pagina komt ook Sylvana Simons aan het woord, die de media ‘een valse neutraliteit’ verwijt. In de Idfa-documentaire Sylvana, Demon or Diva? was onlangs (ook op tv) te zien wat zij als favoriete kop van Jut allemaal over zich heen krijgt. Gargard en Duurvoort zeiden in Trouw en NRC dat meer expliciete steun vanuit hun redacties welkom zou zijn. Nourhussen voelde zich zelfs door haar eigen krant in de steek gelaten, schrijft ze op Oneworld, bijvoorbeeld door de ombudsman.

Toch zei Trouw-hoofdredacteur Cees van der Laan overal in de ­media dat hij Nourhussen graag als ­columnist had gehouden. In een interviewtje in zijn eigen krant zei hij: ‘Ik heb begrip voor Seada’s besluit. De stortvloed aan negatieve, soms racistische reacties, was groot. Alle columnisten kunnen hierover meepraten, maar bij Seada liep het de spuigaten uit. Dat dit je op een gegeven moment te veel wordt, snap ik wel. Als samenleving moeten we ons schamen dat dit Seada en andere moedige mensen overkomt.’

Dat is toch wel een diepgevoelde steunbetuiging, al kwam die voor Nourhussen te laat. Zij zal haar gram over Trouw een paar dagen later toch weer bevestigd hebben gezien in een aanval van gastcolumnist Jamal Ouariachi. Die verving in een passage van Nourhussen waarin ze verzuchtte er genoeg van te hebben eindeloos dezelfde vragen van witte medeburgers te moeten beantwoorden, het woord wit door zwart, een afgesleten demagogisch trucje. Ouari­achi gruwt te veel van haar teksten om de solidariteitsverklaring te tekenen, schreef hij maandag.

Daar zal Nourhussen niet rouwig om zijn. Ze was al niet blij met een aantal namen op de lijst van columnisten met een uitgesproken hekel aan ‘zwarte identiteitspolitiek’, zei ze in een filmpje op de antiracistische site Dipsaus. Bijvoorbeeld Geerten Waling, die daarop weer reageerde in zijn column op de site van Elsevier. Enigszins gepikeerd, maar met een ­heldere reden waarom hij wél tekende: ‘Wie de identiteitspolitieke gekte van ­Simons, Nourhussen of Gargard kritiseert, met redelijke argumenten en op beschaafde wijze, wil niet over één kam worden geschoren met de racistische en seksistische spreekkoren die ook op hen worden afgevuurd. Die vervuilen het debat.’

Seada Nourhussen is verre van monddood, iedereen kan haar blijven lezen op Oneworld.nl. Maar haar lijdensweg is wel een teken aan de wand. Ze beschrijft in haar verklaring hoe ze zich voelde bij Trouw, waar ze vele jaren werkte als Afrika-redacteur. ‘Mijn ­columns waren vaak aanleiding voor online debat en ophef. Ikzelf was clickwaardig geworden. (...) Maar hoe meer clicks, hoe vaker ik online werd verscheurd. En collega’s en leidinggevenden bij Trouw kwamen niet publiekelijk voor me op. Ze keken via hun schermen toe hoe mijn verhaal werd verdraaid. (...) Ik werd amusement.’