Hoe belangrijk is deze top?
Belangrijk, want voor het eerst sinds de klimaattop in Parijs moeten er besluiten genomen worden. Maar het is niet te vergelijken met wat er op het spel stond op de top in Parijs. Deze top in het Poolse Katowice gaat over de invulling van dat historische Parijsakkoord.
Landen moeten nu voor het eerst boter bij de vis doen en hun klimaatplan presenteren. Bovendien wordt er onderhandeld over hoe klimaatinspanningen meetbaar en controleerbaar kunnen worden gemaakt.
Hoe ziet dat eruit?
Die afspraken over hoe je de klimaatinspanningen van een land meetbaar maakt, zijn nu nog een pakket van honderden pagina's. Het gaat bijvoorbeeld over vragen als "hoeveel telt een boom mee" om klimaatverandering tegen te gaan. En mag een land dat nu nog veel bos heeft, beloond worden voor het laten staan van dat bos?
Hele legers ambtenaren moeten tijdens deze top proberen die honderden pagina's terug te brengen tot een document waar de politieke kopstukken over kunnen onderhandelen.
De voorafgaande onderhandelingen hierover verliepen uiterst stroef, er werd in september zelfs nog een soort tussentopje in Bangkok ingelast, maar ondanks die inspanning is het nog altijd een enorm pakket papier vol openstaande opties.
Een overzichtelijk aanvalsplan met een takenlijstje per land om de wereld te behoeden voor temperatuurstijging zit er dus niet in. Het zal eerder een gecompliceerd compromis zijn, dat voor de leek moeilijk leesbaar is.
Klimaatakkoord Parijs
- De opwarming van de aarde beperken tot ruim 2 graden Celsius en streven naar een maximale opwarming van 1,5 graad
- Deelnemende landen zullen hun best doen om de CO2-uitstoot te verminderen
- Alle partijen dragen financieel bij aan het verlagen van de uitstoot en onderzoek naar technieken die hier aan bijdragen
- 195 landen hebben het akkoord ondertekend. 21 landen hebben het nog niet geratificeerd en de VS heeft zich inmiddels teruggetrokken
Maar er werd afgelopen week toch al onderhandeld?
Ja, maar door klimaatambtenaren. De politici maken zondag hun opwachting.
En is dat goed nieuws?
Ja en nee, politici moeten hun handtekening dan zetten onder een deal die al jaren, ook op de twee eerdere klimaattoppen in Marrakesh en Bonn, is voorgekookt. Maar naast een klimaatagenda hebben politici ook hun eigen binnenlandse politieke agenda.
Obama moest bij de klimaattop in Kopenhagen in 2009 bijvoorbeeld laten zien dat hij – net in de Oval Office – niet de bomenknuffelaar was waar de Republikeinen hem voor versleten. Hij vloog even in, bedisselde een halfzacht compromis met China zonder te overleggen met de rest van de wereld en vloog weer weg, terwijl de onderhandelingen nog in volle gang waren.
De klimaatdeal waar iedereen op hoopte, bleef uit en werd uiteindelijk pas zes jaar later gesloten in Parijs. Obama was toen bijna aan het eind van zijn presidentschap, kon zich meer permitteren en wilde een erfenis achterlaten.
Diezelfde verschuiving van prioriteiten zie je nu ook een beetje bij premier Mark Rutte, nu hij dichter bij het eind van zijn premierschap komt. In zijn eerste en tweede kabinet was klimaat geen item, klimaatmaatregelen kwamen nauwelijks terug in het regeerakkoord. Nu heeft het kabinet wel ambitieuze klimaatplannen, en dat draagt Rutte uit.
Wat is de rol van Nederland?
In lijn met de ambitieuzere klimaatdoelen in Nederland stuurt het kabinet een zware delegatie naar Katowice. In Parijs vloog Rutte zelf alleen in bij de start van de top, toenmalig minister Lilianne Ploumen was er even, maar het kabinet liet staatssecretaris Sharon Dijksma in de onderhandelweek de kastanjes uit het vuur halen.
Nu stuurt Nederland naast de premier drie ministers en een staatssecretaris. Die onderhandelen niet zelf, maar zijn daar eerder als een soort politieke supporters van een ambitieuze deal aan het eind van de week.
De EU onderhandelt mede namens Nederland. En dat is maar goed ook, want Nederland is in vergelijking met supermachten als China, de VS en Rusland een kleine speler. De EU als economisch machtsblok is wel een speler van formaat.
Waarom is de top in Polen?
Het lijkt gastvrij van Polen om het klimaatcircus te verwelkomen. Maar Polen is in Europa de grootste vertrager van klimaatbeleid omdat de plaatselijke economie sterk afhankelijk is van kolen. Als voorzitter heeft Polen invloed op de onderhandelingen.
Een eerdere klimaattop, vier jaar geleden in Warschau, liep uit op een bijeenkomst waar praktisch niets besloten werd. Ook nu wordt niet veel verwacht van de Polen: de muren van het Poolse paviljoen op de conferentie zijn letterlijk gedecoreerd met kolen, tot verontwaardiging van veel conferentiebezoekers die boos foto's twitterden van de zwarte kolenmuur.
Donald Trump heeft het klimaatakkoord opgezegd. Wat heeft dat voor gevolg voor deze top?
De Amerikanen kunnen nog niet uit dit akkoord, dat kan pas in 2020, in de nadagen van Trumps eerste presidentstermijn. Dus deze top is het ambtenarenteam van de Amerikanen er nog gewoon bij. En dat is in de coulissen best prettig.
Dat team bestaat nog altijd uit ervaren, juridisch sterke klimaattopgangers die vanzelfsprekend goed Engels spreken. Handig als je honderden pagina's wettekst moet inkorten en nieuwe paragrafen moet verwoorden. Aan de onderhandeltafel hebben de Amerikanen zichzelf alleen al gediskwalificeerd. Ze zijn op weg naar de uitgang en hebben dus geen dominante stem meer.
Is dat slecht nieuws voor Europa?
Amerika laat een financieel gat achter. Obama beloofde mee te betalen om ontwikkelingslanden te helpen zich aan te passen aan klimaatverandering, maar dat maakte Trump ongedaan. En de grootste CO2-uitstoter per inwoner die nu weer achterover gaat leunen, is voor het klimaat geen goed nieuws.
Voor Europa biedt het wel kansen aan de onderhandeltafel, want anders dan veel Europeanen denken, is Amerika nooit bondgenoot van Europa geweest op klimaatgebied. Europa is top na top ambitieuzer dan Amerika. Als economisch machtsblok kan Europa een hoofdrol pakken, mits het eensgezind is.
En is dat zo?
Nee, niet meer. In Parijs bleven alle kikkers in de kruiwagen mede dankzij een stevig voorzitterschap van de Fransen. Nu hebben de grote landen in Europa, die de klimaatkoers bepalen, wel wat anders aan hun hoofd. Het Verenigd Koninkrijk zit met de Brexit, in Duitsland zit een coalitie die het niet eens is over verdere energiehervormingen en Frankrijk wil wel, maar zit met een leger gele hesjes die Parijs afbreken vanwege Macrons klimaatmaatregelen.
Het is de vraag of Europa nu met een krachtige stem op kan tegen een machtsblok als China, of opkomende economieën als India en Indonesië, die zich vaak verenigen om minder te hoeven doen tegen klimaatverandering.
Dus levert deze top een stevig akkoord op?
De rijstebrij aan voorstellen die er nu nog ligt, Europa dat minder eensgezind is dan drie jaar geleden in Parijs, Amerika dat een andere politieke koers vaart. Dat biedt kansen aan landen als Rusland, India en Saoedi-Arabië, die een weinig ambitieuze klimaatagenda nastreven, om zand in de machine te strooien. Een waterig akkoord ligt op de loer.
Wanneer is de ontknoping?
We weten het volgende week vrijdag. Dat wordt waarschijnlijk een latertje: een van de onderhandeltechnieken is elkaar afmatten in nachtenlange overleggen. Wie goed tegen weinig slaap kan, heeft op klimaattoppen een behoorlijk voordeel.