Waar hooligans zich rondom voetbalwedstrijden in Nederland amper laten gelden, daar is dat in Europa niet het geval. Zo raakten Ajax-supporters dit seizoen in opspraak rondom het uitduel met AEK Athene en beide wedstrijden tegen Benfica, en misdroegen fans van Feyenoord zich begin 2015 in Rome.
Voor de ongeregeldheden rondom de duels met Benfica kreeg Ajax een boete van 71.000 euro en een voorwaardelijke straf van een uitwedstrijd zonder publiek. Donderdag doet de UEFA uitspraak over de straf die Ajax krijgt opgelegd voor de gebeurtenissen in Athene.
Het zware vuurwerk richting de Ajax-fans was dertig jaar geleden een beeld dat veel vaker te zien was. In maart 1987 vond 'de Slag om het Zuiderpark' plaats. Supporters van FC Den Haag en Ajax raakten tijdens de wedstrijd tussen beide clubs slaags. Er werd met vuurwerk en blokken beton naar elkaar gegooid.
Bijna twintig jaar later loopt de Klassieker tussen Feyenoord en Ajax volledig uit de hand als een trein met Ajaxsupporters in de buurt van de Kuip stil komt te staan. Fans van Feyenoord bekogelen de trein met flessen en stenen, waarna de Ajaxsupporters de trein slopen.
Na afloop van het duel, dat in 2-3 eindigt, staan er nog een paar honderd Ajaxsupporters bij de Kuip, waardoor het dan weer op ongeregeldheden uitloopt. Inmiddels mogen er bij de duels tussen Ajax en Feyenoord al jaren geen uitsupporters zijn, maar er wordt gesproken over een oplossing.
Rellen in Rotterdam rondom Feyenoord-Ajax (Foto: ANP)
'Wonder dat er geen doden vielen'
"In de jaren tachtig was het iedere week raak. In De Meer (het toenmalige stadion van Ajax, red.) zijn er twee keer zware bommen op de tribune ontploft. Het is een wonder dat er toen geen doden vielen", vertelt Friso Schotanus, schrijver van het boek Toen was geweld heel gewoon, waarin hij de geschiedenis van hooliganisme in Nederland beschrijft. "Het was de tijd van zwaar vuurwerk, geladen pistolen en vishaakjes. Iedere week werden tankstations overvallen en lukraak mensen in elkaar geslagen."
"Nu worden alle escalaties rondom supporters breed uitgemeten, maar wat er onlangs gebeurde rondom de wedstrijd tussen NAC Breda en Willem II gebeurde in de jaren tachtig elke week. Ik vind het weleens jammer dat er zo weinig wordt gekeken naar de vooruitgang die is geboekt."
Die vooruitgang blijkt volgens Schotanus uit onder meer het uitblijven van confrontaties tussen verschillende supportersgroepen rondom wedstrijden. "In de jaren tachtig en negentig gebeurde dat nog geregeld, maar nu is dat amper meer mogelijk. Er zijn nog wel incidenten die spontaan ontstaan, maar dat is dan meestal geen clash tussen supportersgroepen. Rond NAC-Willem II was het een confrontatie tussen een supportersgroep en de politie."
Veel minder problematiek rond supporters
Ook Otto Adang, bijzonder hoogleraar Veiligheid en collectief gedrag aan de Rijksuniversiteit Groningen, ziet dat de problematiek rond voetbalsupporters veel kleiner van aard is dan tientallen jaren geleden. "De infrastructuur rondom stadions is verbeterd. Daarnaast hangen er meer camera's en is de aanpak van de politie veel persoonsgerichter geworden."
Die persoonsgerichte aanpak zorgt ervoor dat de politie goed weet welke hooligans voor de grootste problemen zorgen, weet Schotanus. "Het is kennen en gekend worden. De politie en clubs vragen zich af: wie zijn het nou eigenlijk? Voorheen probeerde de politie de hele groep in bedwang te houden, maar dat was zinloos. Dat zag de politie ook."
Laatste jaren steeds minder politie-inzet nodig
Doordat de politie gerichter te werk is gegaan, kon ook de inzet van agenten rondom voetbalwedstrijden omlaag. Bij niet elke wedstrijd zijn nog evenveel agenten nodig, al blijft de hoge inzet rondom risicowedstrijden. Cijfers van de politie laten zien dat het aantal uren dat agenten worden ingezet rondom wedstrijden in de Eredivisie al jarenlang daalt. In het seizoen 2013/2014 lag het totale aantal politie-uren rondom Eredivisie-wedstrijden op 153.505, vorig seizoen was dat nog maar 114.865.
Ook het totale aantal uren dat agenten worden ingezet rondom voetbalwedstrijden daalt al jaren, al is dat ook afhankelijk van hoe ver Nederlandse clubs in Europa komen. In het seizoen 2016/2017 bereikte Ajax bijvoorbeeld de finale van de Europa League, wat betekende dat Ajax meer Europese wedstrijden op Amsterdamse bodem speelde. Het totale aantal politie-uren rondom wedstrijden lag dat seizoen op 309.623, terwijl dat het seizoen ervoor op 273.938 lag. Vorig seizoen bedroeg de totale politie-inzet rondom wedstrijden 239.674 uur.
Dat Europese wedstrijden veel van agenten vergen, blijkt ook uit de cijfers van de politie. De top vijf van wedstrijden waarin de meeste politie-uren zaten, waren allemaal Europese duels. Vitesse-Zulte Waregem stond met 4.776 uur vijfde op die lijst, terwijl PSV-Ajax met 2.104 uur bovenaan de lijst van Eredivisie-duels met de meeste politie-inzet staat. Kanttekening bij die cijfers is wel dat er geen uitsupporters mogen zijn bij de Klassiekers tussen Ajax en Feyenoord. Als dat wel het geval was, zou dat zeer waarschijnlijk voor een hogere politie-inzet zorgen.
Europese duels zorgen voor meer politie-inzet. (Foto: ANP)
'Uitdaging voor politie groter bij Europese duels'
Dat de politie-inzet bij Europese wedstrijden hoger is, komt volgens Adang - die ook lector aan de politieacademie is - doordat het risico op escalatie voor de politie lastiger in te schatten is. "Bij Europese duels is het onzekerder hoeveel mensen er komen en wat ze van plan zijn. Dat maakt de uitdaging wat groter."
Om ook tijdens de Europese duels een persoonsgerichte aanpak te hanteren, worden er afspraken gemaakt tussen de politiekorpsen uit verschillende landen. "Er komen ook politiemensen uit die landen mee. Zij kennen de supporters die voor problemen zorgen en kunnen helpen met de communicatie die soms moeizaam verloopt."
Toch verloopt die samenwerking met de politie uit andere landen niet altijd even soepel. "Vooral als clubs uit Oost-Europa hierheen komen, is het lastig", zegt Adang. "Dat komt doordat de politie daar vaak niet de informatie heeft die we in Nederland wel van supporters hebben. Er worden daar ook andere concepten van politieoptreden gehanteerd."
Hooliganisme nog niet helemaal uitgebannen
Maar betekent dat dan dat hooliganisme alleen nog rond Europese wedstrijden voorkomt en in Nederland vrijwel helemaal is uitgebannen? Nee, dat niet, denkt Adang. "Ik heb onderzoek gedaan naar hoe een situatie rondom een voetbalwedstrijd escaleert, en er zijn twee redenen voor escalatie. De eerste is dat mensen heftig en emotioneel reageren op iets wat gebeurt. Dat kan iets op het veld zijn, zoals een scheidsrechter die een beslissing neemt of door provocatie van de tegenstander. Die gelegenheden doen zich veel minder voor doordat de politie veel gerichter actie onderneemt tegen supporters die problemen veroorzaken."
"Groepen jongeren die actief op zoek gaan naar de confrontatie zijn de tweede reden die voor escalatie zorgt", gaat Adang verder. "Die groepen hebben geen aanleiding nodig, maar alleen een tegenstander. Meestal is die tegenstander niet de politie, maar een andere groep supporters."
De mobiele eenheid (ME) in actie in Rotterdam. (Foto: ANP)
Freefightgevechten met vechtsporters in weiland of op hei
Doordat die gelegenheid tot een confrontatie met andere supportersgroepen zich veel minder voordoet, worden die confrontaties tegenwoordig vaak buiten wedstrijden om georganiseerd. "Vroeger zag je dat hooligans iedereen die ze tegen kwamen tegen de vlakte sloegen, maar die tijd is voorbij", aldus Schotanus.
"Nu zijn het een soort freefightgevechten die zich afspelen in weilanden of op de hei. Het grote publiek heeft er op deze manier weinig last van. Vaak zijn er speciale regels voor die gevechten. Iemand die op de grond ligt wordt met rust gelaten en er mag niet met wapens gevochten worden, alleen met de vuisten. Ook vechten ze niet met meer man tegen één persoon."
"Dat soort gevechten zijn veel kleinschaliger dan vroegere gevechten tussen supportersgroepen", vult Adang aan. "Ook zijn er niet alleen traditionele hooligans bij betrokken, maar ook mensen die actief zijn in de vechtsport. Het is niet te vergelijken met een hooliganconfrontatie van tientallen jaren geleden."
'Als je beetje loslaat, is veel inzet niet meer nodig'
Adang wil nog kwijt dat hij veel "spookverhalen" over hooliganisme hoort. "Daar moeten we voorzichtig mee zijn, omdat vaak niet duidelijk is wat zich heeft afgespeeld", vindt hij.
Schotanus: "Het is goed om de geboekte vooruitgang niet uit het oog te verliezen. Het beleid waarop supporters nu behandeld worden, is nog steeds grotendeels gebaseerd op de situatie uit de jaren negentig. Incidenten zijn dan voer voor mensen die veranderingen op dat vlak tegen willen houden. Als je het een beetje loslaat, is veel van die politie-inzet niet meer nodig."
NUjij: Uitgelichte reacties