Direct naar artikelinhoud

Cuba stelt censuur in om dwarse kunstenaars in gareel te krijgen

Protest tegen de maatregel die dwarse kunstenaars aan banden legt.Beeld FNCA op twitter

De nieuwe Cubaanse president Miguel Diaz-Canel stond al niet bekend als een groot hervormer; nu trekt hij de teugels nog strakker aan. Eén van zijn eerste decreten moet dwarse kunstenaars in het gareel krijgen. Vandaag wordt de maatregel van kracht.

‘Het recht om avant-gardistische kunst te stimuleren’, zo luidt de ondertitel van Decreet 349. Die wet, die vandaag van kracht wordt en die de alternatieve, experimentele en vooral ongecontroleerde kunst en cultuur in Cuba moet reguleren, heeft aan die opdracht weinig boodschap. In plaats van stimulansen staan er vooral verboden in. Muziek, films, schilderijen en boeken buiten het officiële circuit – noem het straatkunst, underground of subcultuur – moeten voortaan langs een inspecteur.

Cafés en restaurants, maar ook particulieren mogen alleen goedgekeurde bandjes laten optreden. Straatartiesten, schilders en fotografen moeten hun werk voor verkoop in hun huisateliers of op straat eerst voorleggen aan de censor. Overtreding kan leiden tot inbeslagname van werk en apparatuur en zelfs geldboetes van meerdere jaarsalarissen.

Decreet 349 wil artiesten het zwijgen opleggen; alles wat onafhankelijk is centraliseren
Yaima Pardofilmmaker

“Decreet 349 wil artiesten het zwijgen opleggen; alles wat onafhankelijk is centraliseren,” zegt de Cubaanse filmmaker Yaima Pardo. “Ze willen artiesten controleren die niet voldoen aan de normen van de regering of de communistische partij, en die vaak ook kritisch zijn op de macht.”

Pardo, die bekend werd met een documentaire over het gebrekkige internet in Cuba, verblijft sinds kort in de Verenigde Staten.

Vaagheid

De Cubaanse revolutie, die in januari zestig jaar oud is, heeft kunstenaars altijd relatieve vrijheid gegund. ‘Binnen de revolutie alles, buiten de revolutie niets’, was de vuistregel; zolang de artiest maar trouw zwoer aan de ideologie was kritische kunst soms mogelijk. Censuur gebeurde subtiel, vooral via zelfcensuur. Immers, wie muziek, een film of een boek wilde publiceren, was voor drukpersen, productiemaatschappijen, studio’s en de distributie altijd nog afhankelijk van de staat.

Maar de afgelopen jaren is een levendige kunstscene ontstaan van een nieuwe generatie jonge, veelal tegendraadse artiesten die – dankzij technologie – de staat niet meer nodig heeft. “Veel wordt gemaakt in huisstudio’s, op laptopjes en mobiele telefoons waar de staat geen grip op heeft,” zegt Pardo. “Ook voor verspreiding zijn allerlei mogelijkheden, de controle is verdwenen. Daar is deze wet voor bedoeld.”

Internationale organisaties zoals Amnesty International hekelen de vage termen in het decreet. Zo mogen boekverkopers geen boeken aanbieden “die nadelig zijn voor ethische en culturele waarden”. Filmmakers of performers mogen niets meer maken waarin ‘nationale symbolen worden gebruikt op een manier die tegen de huidige wetgeving ingaat.’

Ondanks die vaagheid voelen veel artiesten de bui al hangen. Hun werk is vaak verre van subtiel, soms obsceen of regelrecht provocerend richting de machthebbers. “Zij zijn steeds minder geneigd tot zelfcensuur,” zei de internationaal gevierde, dissidente performer Tania Bruguera tegen The Art Newspaper, “en steeds meer geneigd tot het uitdagen van de regering.”

Tania BrugueraBeeld AFP

Rap

Vooral rappers, met hun vaak provocerende teksten, verwachten problemen. “Als je geen officiële artiest ben, dan besta je straks niet meer,” zegt Osvaldo Navarro van hiphopband La Alianza telefonisch vanuit Havana. “Dit decreet verandert volgens veel artiesten kunst in een misdaad. Het schrijft je precies voor wat in dit land nog kunst en cultuur mag heten.”

Binnen de Cubaanse én internationale kunstwereld groeide de afgelopen maanden het protest tegen het decreet. Een manifest, een facebookpagina, een open brief aan president Diaz-Canel, straatprotesten en spontane concerten leidden tot arrestaties van de deelnemende artiesten. Begin deze week werd Tania Bruguera opgepakt, die tegen het decreet wilde protesteren.

“Ze kunnen me natuurlijk niet verbieden te zingen en te maken wat ik wil,” zegt rapper Navarro. “Maar als het voorheen al moeilijk was om die kunst te verkopen of om een concert te kunnen geven, dan wordt het met die inspecteurs erbij wel heel gecompliceerd.”

Lees ook:

De Castro’s laten een verstard en geïsoleerd Cuba achter

De Cubaanse leider Raúl Castro is afgetreden als president en maakt plaats voor een nieuwe generatie. Wat voor land laten de Castro’s achter?