Waarom dit boek?
"Omdat ik uit eigen ervaring weet dat de belangen van de supermarkt en die van mensen die boodschappen doen vaak niet synchroon lopen. Wij willen het liefst zo snel mogelijk de boodschappen halen die we nodig hebben, terwijl de supermarkt ons zo lang mogelijk binnen wil houden zodat we meer kopen dan we van plan waren. Alleen wie voorbereid is, kan zich wapenen tegen de trucs van de supermarkt en voedselproducenten. Met dit boek wil ik lezers tips geven om weloverwogen keuzes te maken."
Hoe legt de supermarkt ons in de luren?
"Ten eerste door ervoor te zorgen dat wij ons tijdsbesef kwijtraken. In een supermarkt hangt vrijwel nooit een klok en daglicht is er ook nauwelijks. Wat dat betreft lijkt de supermarkt op een casino. Alleen wil de supermarkt je niet laten door gokken, maar laten door winkelen. Je moet zo lang mogelijk blijven. Hoe langer je blijft, hoe groter de kans dat er meer boodschappen in je mandje belanden dan je van plan was."
Is dat echt om ons langer binnen te houden?
"Zeker! En ze hebben nog meer trucs. De muziek is nooit gejaagd. Ontspan! Gratis koffietje erbij bij de koffieautomaat. Die bevindt zich natuurlijk niet toevállig in de buurt van de koekjes. En heb je weleens eindeloos naar de eieren gezocht? Die staan in iedere supermarkt op een andere, maar altijd een totaal onlogische plek."
Volgens Van de Keuken willen mensen zo snel mogelijk boodschappen doen, terwijl supermarkten hun best doen op bezoekers zo lang mogelijk binnen te houden. Copyright foto: Jonathan Herman
Dat is ook niet toevallig?
"Haha, natuurlijk niet! Eieren zijn een product dat heel vaak gekocht wordt. Bovendien komen mensen er speciaal voor naar de supermarkt. Hoe langer je op zoek bent naar de eieren, hoe groter de kans dat je uiteindelijk met meer dan alleen eieren naar buiten stapt. In de supermarkt is het permanent Pasen."
Tourist traps dus?
"Precies! Mijn boek is een reisgids voor de supermarkt. Ik ben je gids en leid je van schap naar schap om je te laten zien wat de grootste gevaren, tourist traps, bezienswaardigheden en valkuilen zijn. Behalve de verleidingstrucs van de supermarkt, zijn er ook nog de trucs van de voedselproducenten. Reclametaal, mooie praatjes op de verpakking... ook allemaal erop gericht je te verleiden tot kopen over te gaan. Heel gehaaid."
Kinderen geloven wat er in reclame wordt gezegd en wat er op de verpakking staat
Zijn wij daar echt zo gevoelig voor? Ik bepaal toch zélf of ik iets koop?
"Helaas zijn we niet zo autonoom als we zelf denken of zouden willen. Verpakkingen met termen als 'puur', 'natuurlijk', 'ambachtelijk' en 'volgens grootmoeders recept' spelen in op diepere emoties. Puur rationeel snappen we wel dat reclameboodschappen onzinnig zijn, maar we worden er toch door verleid. We weten wel dat de pastasaus van Bertolli niet wordt gemaakt door oma's die in een enorme pan staan te roeren, maar toch leidt een reclame waarin dit beeld wordt opgeroepen tot een enorme omzetstijging. Zo'n reclame speelt in op ons gevoel voor romantiek. Als we in de winkel staan en we zien zo'n pakje van Bertolli, dan denken we onbewust aan die oude omaatjes en het zonovergoten Italië, en dan pakken we dat zakje liever dan een ongezellig pakje van Honig. Kindermarketing is ook zoiets."
Moeten ouders hun kinderen niet gewoon beter opvoeden?
"Ouders zijn natuurlijk verantwoordelijk, maar ze voeren een ongelijke strijd. Bedrijven geven bakken met geld uit aan kindermarketing. Dat is big business. Die zijn er helemaal op gericht kinderen te verleiden. Wapen je daar als ouder maar eens tegen."
Hoe werkt dat dan?
"Kinderen geloven wat er in reclame wordt gezegd en wat er op de verpakking staat. De producten die producenten kinderen willen aansmeren - snoep, koek, frisdrank en andere troep – staan altijd op kinderooghoogte. Als kinderen ze eenmaal in het vizier hebben, moeten en zullen ze die hebben. Huilen, jammeren, smeken, zich woedend op de grond storten... Totdat jij als ouder, murw en vermoeid, toegeeft aan hun gejengel. Precies waarop de fabrikant hoopt. Je kunt natuurlijk stoïcijns de geïrriteerde blikken van het winkelend publiek negeren, maar dat is alleen voor de hele groten weggelegd. Als je weerstand aan de kindermarketingtrucs wilt bieden, moet je heel sterk in je schoenen staan."
Verpakkingstermen zoals 'ambachtelijk', 'authentiek' en 'puur' betekenen nooit wat ze in de echte wereld betekenen
Je hebt het in je boek over het 'Voedsels'. Wat is dat?
"Het Voedsels is een taal die door de reclame- en marketingafdelingen van voedselproducenten wordt gesproken. Het zijn vaak goed bekkende termen, zoals 'ambachtelijk', 'authentiek' en 'puur'. Loze termen, want ze betekenen nooit wat ze in de echte wereld betekenen. Momenteel zijn 'gezond', 'healthy' en 'natuurlijk' hippe termen; termen die inspelen op de maatschappelijke trend van gezonder eten. Neem de mueslireep, 'eat natural'. Dat klinkt gezond en de reep ziet er ook heel gezond uit, maar met soms wel 30 gram suiker per 100 gram is hij dat helemaal niet. Of neem 'vitamin water'. Ook dat barst van de suiker."
Is er iets op tegen dat fabrikanten ons proberen te verleiden?
"Ik vind van wel. De verleidingstrucs worden vrijwel altijd ingezet om ongezonde producten barstensvol zout, suiker en vet aan de man te brengen, zelden om groente of fruit te promoten. Volgens voedingshoogleraar Jaap Seidell leven we in een obesogene samenleving. Op iedere straathoek worden we blootgesteld aan reclame die ons wil verleiden dikmakende en ongezonde waar te kopen."
We moeten ons dus wapenen?
"Juist. Dat is een van de redenen om dit boek te schrijven; alleen als je weet hoe je een etiket leest, welke namen bijvoorbeeld allemaal voor suiker worden gebruikt en op welke slinkse manieren producenten je proberen over te halen hun producten te kopen, kun je je tegen die verleiding wapenen. Alleen dan kun je zo autonoom mogelijk een afweging maken wat je in je mandje en dús uiteindelijk in je mond stopt."
Ben jij opgewassen tegen de trucs van supermarkten? Laat het weten door een reactie achter te laten onder dit bericht.