Goedbedoeld seksisme: het lijkt zo aardig

Een vrouw moet door haar man op een voetstuk geplaatst worden. Hij moet haar aanbidden en beschermen, haar spullen dragen, haar redder in nood zijn. Vrouwen hebben een superieure morele gevoeligheid en ook een verfijndere smaak dan mannen als het om cultuur gaat. Zonder vrouw is een man incompleet. En ja, dit is allemaal onzin; dit zijn heel seksistische beweringen. Alleen: het is welwillend, goedbedoeld seksisme, en omdat die vorm van seksisme in de praktijk meestal vriendelijk en warm overkomt, herkennen vrouwen en mannen het vaak niet als seksistisch. Dat laten Britse psychologen zien in een reeks van zeven onderzoeken, die binnenkort gepubliceerd worden in Journal of Personality and Social Psychology. En ook goedbedoeld seksisme heeft vervelende gevolgen.

O, dus extra aardig zijn voor vrouwen mag óók al niet meer? Nou, het probleem is dat welwillend seksisme niet aardig is. Daar is veel onderzoek naar gedaan sinds de Amerikaanse psychologen Susan Fiske en Peter Glick het in 1996 voor het eerst beschreven. Bij seksisme zullen veel mensen denken aan wat Glick en Fiske toen ‘vijandig seksisme’ doopten: het idee dat vrouwen inferieure, zeurderige, manipulatieve wezens zijn, die doen alsof ze naar gelijkheid streven maar eigenlijk gewoon op eigen voordeel uit zijn, ten koste van mannen. Die het leuk vinden om mannen tot seks te verleiden en op het laatste moment tóch nee te zeggen. En dan nog klagen ook, als zo’n man zich niet kan beheersen.

Waarom vrouwen niet meer knokken voor gelijkheid

Het revolutionaire van Glick en Fiske was dat zij voor het eerst lieten zien dat dat hele scala van vijandige ideeën samenhangt met goedbedoeld seksisme. Naarmate mensen de welwillend-seksistische ideeën sterker aanhangen, zijn ze het ook meer eens met de vijandig-seksistische ideeën. En zijn ze vaker bijvoorbeeld tegen abortus en voor ouderwetse rolpatronen, is sindsdien aangetoond. Goedbedoeld seksisme werkt als een soort beloningssysteem om vrouwen ‘op hun plaats’ te houden: als ze zich ‘goed’ gedragen en mooi zijn, verdienen ze bescherming; anders zijn ze niets waard.

Waarom protesteren vrouwen dan niet tegen welwillend seksisme? Dat hebben de Britse psychologen nu uitgezocht. Ze laten eerst zien dát vrouwen er inderdaad amper tegen protesteren: 3 procent van de klachten op een site waar vrouwen seksisme melden, ging over de welwillende soort, terwijl vrouwen die wel vaker meemaakten dan vijandig seksisme.

Verder lieten de psychologen mannen en vrouwen verhaaltjes lezen over iemand die zich welwillend of vijandig-seksistisch gedroeg. Die proefpersonen dachten over het algemeen niet dat een man die (bijvoorbeeld) naar vrouwen sist op straat ook vindt dat vrouwen beschermd moeten worden en dat mannen voor hen moeten betalen. Maar uit eerder onderzoek is bekend dat juist wél dezelfde mannen dat soort dingen doen en vinden.

Mensen herkennen welwillend seksisme niet zo makkelijk doordat het zo áárdig lijkt; dat bleek de crux. Vriendelijkheid heeft zó’n grote invloed op hoe mensen over iemand denken, dat het verblindend werkt. Daardoor kunnen mensen zelfs denken dat welwillend seksistische mannen feministische ideeën aanhangen terwijl het tegendeel waar is.