Afgelopen vrijdag maakte het kabinet bekend in te stemmen met het VN-migratiepact. Dat het kabinet-Rutte III voorstander van het pact is, was al langer bekend. Maar na politieke onrust aan de rechterkant van de Tweede Kamer zag het kabinet zich genoodzaakt met een juridische analyse van de afspraken en een stemverklaring te komen.
In de Kamer zien PVV, FvD en SGP namelijk niets in het pact dat Nederland volgens deze partijen nieuwe bindende verplichtingen oplegt die migranten extra rechten zouden bieden.
In de loop van de afgelopen weken zijn de kritische noten van de PVV en FvD terechtgekomen bij de rechtse coalitiepartijen VVD en CDA. Ook deze partijen wilden weten wat de consequenties zijn.
De juridische analyse is nu binnen en die bevestigt dat het zogenoemde VN Global Compact de landen geen juridisch afdwingbare verplichtingen oplegt. Ook de nationale soevereiniteit blijft gegarandeerd. Hoewel dit ook expliciet in het pact vermeld wordt, komt het kabinet met een aanvullende stemverklaring waarin Nederland onderstreept dat de afspraken en doelstellingen uit het pact niet bindend zullen zijn. Om "misverstanden te voorkomen en de mogelijkheid van een afwijkende interpretatie te neutraliseren", aldus het kabinet.
Wat staat er in het pact?
Het pact is het resultaat na achttien maanden van internationale onderhandelingen die na de migratiecrisis van 2015 hebben geleid tot het VN Global Compact voor Veilige, Geordende en Reguliere Migratie. De onderhandelingen zijn in juli van dit jaar afgerond. Op 10 en 11 december wordt er gestemd in de Marokkaanse stad Marrakesh.
In het pact wordt gesteld dat internationale samenwerking nodig is om migratie en opvang op een veilige, geordende en gereguleerde manier aan te pakken. De staten kunnen dit niet op eigen houtje regelen.
In het pact staan voorstellen die landen al dan niet op vrijwillige basis kunnen overnemen. Het verwijst naar bestaande mensenrechten- en klimaatverdragen waar migranten en vluchtelingen op dit moment al rechten aan kunnen ontlenen. Het migratiepact "creëert geen nieuwe rechten of verplichtingen", schrijft het kabinet in de juridische analyse.
Ook de VN-functionaris Louise Arbour, die de onderhandelingen en stemming overziet, benadrukt dat alle landen de baas blijven over hun eigen migratiebeleid binnen de reeds geldende internationale regels.
In het pact staan wel 23 doelstellingen die de landen hebben afgesproken, waaronder de aanpak van de oorzaken van migratie, aanpak van mensenhandel en zorg voor veilige en gereguleerde migratie.
Daarnaast wijst het pact op de verplichting van migranten om zich te houden aan de wetten en regels van het gastland, maar wijst het ook op de zorg voor basisvoorzieningen voor reguliere en irreguliere migranten. Deze 23 punten moeten volgens het kabinet in overeenstemming zijn met "bestaande verplichtingen en verenigbaar zijn met het huidige Nederlandse beleid".
De doelstellingen uit het pact worden gezien als een pressiemiddel om landen die nog niet zover zijn wel in dezelfde richting te bewegen, al blijven staten het recht behouden de punten al dan niet in de nationale wetgeving op te nemen.
Wat is de kritiek?
Toch zijn niet alle landen overtuigd van het nut en de noodzaak van het pact. De rechts-populistische antimigratieregeringen van bijvoorbeeld de VS, Oostenrijk, Polen, Hongarije en Italië zijn afgehaakt. Duitsland ging na een fel debat wel overstag, terwijl in België momenteel een kabinetscrisis is ontstaan rond de vraag wel of niet in te stemmen met 'Marrakesh'.
De tegenstanders in het debat stellen dat het pact wel degelijk juridisch bindende verplichtingen schept die de nationale soevereiniteit aantasten. Dat geluid is in de afgelopen weken ook te horen geweest bij de rechtse antimigratiepartijen PVV en FvD, die vinden dat ook Nederland niet moet instemmen.
Deze partijen stellen al weken dat asieladvocaten met het 'Marrakesh-pact' in de hand de nieuwe rechten bij de rechter kunnen afdwingen. Er wordt onder andere verwezen naar de Urgenda-zaak waarin het hof onlangs heeft bepaald dat de staat de uitstoot van broeikasgassen sneller moet verminderen.
Waarom stemt het kabinet in?
Het kabinet is al maanden van plan in te stemmen met het pact en heeft daar een aantal argumenten voor. Het aantal mensen dat wereldwijd op drift is, heeft een recordaantal van 68 miljoen bereikt.
Vanwege de verwachte bevolkingsgroei in Afrika, de klimaatveranderingen en de politieke instabiliteit en brandhaarden in landen aan de randen van Europa wil het kabinet afspraken kunnen maken met de internationale gemeenschap om de migratie in veilige, ordentelijke en gereguleerde banen te leiden.
Het pact wordt door het kabinet gezien als een agenda, een belangrijke eerste stap om landen aan te spreken op de afspraken uit het pact, ook al zijn de doelstellingen niet bindend.
Het kabinet ziet in 'Marrakesh' een diplomatiek middel om landen als Libië aan te spreken op de erbarmelijke omstandigheden waarin vluchtelingen en asielzoekers op dit moment worden vastgehouden. De hoop is hiermee een einde te kunnen maken aan de mensenhandel en uitbuiting die bij deze vorm van migratie komen kijken.
Ook ziet het kabinet in de afspraken een middel om derde landen ertoe te bewegen om hun uitgeprocedeerde onderdanen terug te nemen. Op die manier kan Nederland bijvoorbeeld groepen Noord-Afrikaanse asielzoekers die geen recht op verblijf hebben uitzetten naar hun land van herkomst. "Het maakt het makkelijker om staten aan te spreken die hun verantwoordelijkheden op het gebied van migratie niet of te weinig nemen", aldus het kabinet.
De zorgen over nieuwe plichten vindt het kabinet ongegrond, zo is te lezen in de juridische analyse. Anders dan in de Urgenda-zaak kan het 'Marrakesh-pact' niet leiden tot gedwongen aanpassing van beleid.
In de Urgenda-zaak verwijst het hof namelijk naar de bindende afspraken uit het klimaatverdrag van Parijs en het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM). Omdat het pact niet verdergaat dan reeds bestaande mensenrechtenverdragen en de afspraken expliciet omschreven staan als niet-bindend, is de gang naar de rechter kansloos.
De stemverklaring van het kabinet, die verder geen enkele juridische betekenis heeft, moet voor de zekerheid benadrukken dat Nederland de eigen beleidsvrijheid behoudt.
Tweede Kamer zal groen licht geven
Zeker is dat PVV, FvD en SGP tegen instemming zijn, ook 50PLUS is kritisch. Van de oppositie zijn GroenLinks, PvdA en DENK voorstanders en ook de SP zal de instemming steunen.
Voor coalitiepartij ChristenUnie moet de juridisch analyse adequaat zijn en de rechtse coalitiepartijen VVD en CDA kunnen met de stemverklaring naar het rechtse electoraat communiceren dat zij voldoende zekerheid hebben om ermee in te stemmen.
In de coalitie is alleen D66 een uitgesproken verdediger van het pact. D66-fractievoorzitter Rob Jetten verdedigde de instemming maandag in een debat met FvD-voorman Thierry Baudet bij Nieuwsuur. Door mee te doen, zit Nederland aan de tafel waar ook in de toekomst afspraken over migratie worden gemaakt, stelt Jetten. "Dat is geen stoere taal, maar dat is wel de manier waarop internationale diplomatie werkt."
Baudet heeft er geen vertrouwen in dat landen die zich nu al niet houden aan internationale mensenrechtenverdragen dat na instemming met het migratiepact wel zullen doen. "Dat is wensdenken", aldus Baudet. Hij ziet het pact als een symbolische open uitnodiging aan "heel Afrika om hier naartoe te komen".
De Tweede Kamer debatteert later op de middag met het kabinet over het pact.
NUjij: Uitgelichte reacties