Hoe vieren joden Chanoeka? Trouw vroeg het aan klanten van de koosjere broodjeszaak Sal Meyer

De beroemde broodjeszaak Sal Meyer in het hart van de joodse gemeenschap in Amsterdam is niet versierd voor Chanoeka. “Mensen gaan thuis soms wel in de weer met slingers”, vertelt Livni Beck, de bedrijfsleider van Sal Meyer.

Voor de vitrine vol ossenworst en bolussen staat marketing consultant Ilan Roos op het punt om af te rekenen. Of hij Chanoeka gaat vieren? “Dat zit er dik in.” Hij noemt zichzelf niet religieus, maar viert wel met zijn vrouw en hun twee tieners elke vrijdag sabbat. Chanoeka is voor hem vooral een gezellig kinderfeest. Er worden cadeaus gegeven en chocolademuntjes, die worden ingezet tijdens gokspelletjes met de drejdel, een tolletje met vier zijden. “Bezinning en verbondenheid met andere joden ervaar ik meer met Pesach”, vertelt hij. “We noemen dit feest thuis ook wel Chanoeklaas.”

Achterin de zaak zitten twee orthodoxe joden. Eli Spiero, is net twee weken terug in Nederland na tien jaar rabbinale opleidingen in Frankrijk en Amerika. De 25-jarige wil zich inzetten in Amsterdam om jongeren en gezinnen bij het Jodendom te houden. Zijn eerste activiteit wordt een knutselmiddag voor kinderen voor de jaarlijkse chanoekaviering op het Gelderlandplein. “En voor tieners organiseer ik een wedstrijd latkes (aardappelpannekoekjes red.) maken bij mij thuis.” Hij eet een broodje met Nachshon Rodrigues Pereira, voorzitter van Bendigamos, de jongste joodse gemeenschap van Amsterdam. Voor Pereira heeft Chanoeka twee kanten. “Ik denk na over de joodse normen en waarden, wat belangrijk is in het leven. Zoals de Grieken in de tijd van de tempel bezig waren met uiterlijk, zo is dat nu met sociale media ook aan de gang”, vertelt hij. “Daarnaast is dit het feest van licht, van vriendelijkheid uitdelen.”

Schuin op een stoel, met zijn rug tegen de muur zit Hans de Jongh. “Ga je mij nog interviewen?” De Jongh is de toezichthouder van Sal Meyer, en moet de kwaliteit van de koosjere producten waarborgen. “Normaal zou ik met Chanoeka naar vrienden gaan in Antwerpen, maar dat kan niet met deze.” Hij klopt op de rollator naast hem. De cadeaus voor kinderen van familie en vrienden zijn gekocht: cd’s met chanoekaliedjes. De cadeaus hoeven niet aan Chanoeka te linken, vertelt De Jongh. “Mijn broer gaf mij altijd twee boekjes, een over spoorwegen en een over trams. Hij is inmiddels overleden, als ik nu de boeken voor mezelf koop, denk ik altijd even aan hem.”

Lichtfeest

Samen, dat lijkt het woord van Chanoeka. Dat geldt ook voor Betty en haar man (“Herken je hem niet?”) Arnold Heertje. Ze zitten tegenover elkaar met een twee broodjes half­om op tafel. Zondag komen hun kinderen en kleinkinderen bij hen thuis in Bussum. “Onze kinderen nemen hun chanoekia’s mee die ze van ons hebben gekregen. De negenarmige kandelaren steken we allemaal aan.” Of de bijbehorende zegenbeden gezongen gaan worden bij de kaarsen? “Natuurlijk”, zegt Betty, “ook als we de rest van de avonden met z’n tweeën zijn. Maar niet alle coupletten dan.” Ook al is Chanoeka niet een van de drie hoogfeesten in het jodendom, voor Heertje blijft het bijzonder.”Je doet iets wat alle joodse gezinnen op datzelfde moment ook doen, waar ook ter wereld. Dat geeft een gevoel van samenhang”, vertelt Heertje terwijl hij zijn vuist balt. Ook met niet-joden, blijkt wanneer het stel vertelt over hun synagoge in Bussum die jaarlijks een grote chanoekia in de straat laat oplichten. Maar zondag eerst met het gezin. “Ik heb de aardappelen en appels al gekocht, voor de latkes met appelmoes”, vertelt Betty. Zoete soefganiots (berlinerbollen red.) komen er bij de familie Heertje niet in. Unaniem: “Veel te klef”.

Naar traditie wordt de chanoekia in het raam gezet, om letterlijk het licht te verspreiden. Voor de joden die rondom Sal Meyer wonen is dit geen probleem. Marketing consultant Roos die elders in Amsterdam woont, in een straat met drie moskeeën, durft dit niet. “Ik vind het erg dat dit niet kan, maar we zetten hem in het achterraam.”

Wat wordt er gevierd met Chanoeka?

De Joden vieren met Chanoeka dat ze in 165 voor Christus hun tempel in Jeruzalem terug veroverden op de Grieken. Zij wijdden de tempel opnieuw in door het branden van de menora, de zevenarmige tempelkandelaar. Daar was reine olie voor nodig. Hoewel er maar voor een dag olie was, bleef de menora op wonderbaarlijke wijze acht dagen branden. Precies lang genoeg om nieuwe reine olie te persen. Tijdens de acht avonden dat Chanoeka duurt wordt telkens een extra kaars van de negenarmige chanoekia aangestoken, (een kaars fungeert als aansteker). Er worden zegenbeden uitgesproken en gezongen. In de joodse feestgerechten als latke (aardappelpannenkoek) en soefganiot (berlinerbol) speelt olie weer een belangrijke rol. Volgende week worden er buiten grote chanoekia’s aangestoken in onder andere Amsterdam, Den Haag en Leeuwarden.

Lees ook:

Kun je nog met een keppeltje op door Amsterdam?

Volgens Jacques Grishaver, voorzitter van het Nederlands Auschwitz Comité, kun je in Amsterdam ‘bijna helemaal niet meer over straat lopen met een keppeltje op’. Zijn uitspraak roept verbazing op bij verschillende Amsterdamse joden die een keppel dragen. Zij herkennen zich niet in Grishavers stelling.

Recept: Latkes, levivot oftewel aardappelkoekjes

Vindt u de aardappel saai? Probeer er dan eens deze smakelijke koekjes van te maken.