Stop het verplicht pensioensparen met belastingvoordeel voor rijkere

De onderhandelingen over herziening van het nieuw pensioenstelsel zijn mislukt. Overleg hierover is altijd al moeizaam geweest. Er staat ook veel op het spel, financieel en de inrichting van ons werkzame leven.

De posities van de betrokken partijen zijn voorspelbaar. Vakbonden willen collectieve regelingen met solidariteit en gegarandeerde uitkeringen. Werkgevers willen niet eenzijdig de risico’s van tegenvallende beleggingsresultaten dragen. En de overheid wil rust op de arbeidsmarkt. En de werknemers? Veelgehoorde klachten zijn: we zijn verplicht om mee te doen, we zitten vast aan één pensioenfonds, we kunnen niet aan ‘ons’ geld komen, en we weten niet of ons pensioen welvaarts- of waardevast zal zijn.

In de onderhandelingen staan twee essentiële onderdelen van het stelsel niet ter discussie, namelijk het verplichte karakter van pensioensparen en de omkeerregel. En dat is jammer. Die omkeerregel zorgt ervoor dat de premie die wordt gestort bij pensioenfondsen, niet wordt belast. Pas als het pensioen wordt uitgekeerd, heft de overheid belasting. Bovendien wordt het vermogen in het pensioenfonds gedurende de looptijd niet belast in box 3, zoals bij ‘gewoon’ sparen en beleggen. De overheid kan ervoor kiezen om deze regel af te schaffen. Dus de pensioenpremie belasten bij storting, en het gevormde vermogen belasten in box 3. Uit de Miljoenennota 2019 blijkt dat dit de overheid in 2018 dan 14 miljard euro meer belastinginkomsten zou kunnen opleveren.

Eigenlijk gunt de omkeerregel werknemers een belastingvoordeel van 14 miljard euro. Maar wie profiteren daar vooral van? Dat de uitkering wordt belast en niet de premie, is vooral gunstig voor werknemers met hogere inkomens. Bij hen is het verschil tussen het belastingtarief voor en na pensionering het grootst. Dat het vermogen niet wordt belast, komt eveneens vooral ten goede aan de hogere inkomens: voor hen is immers het meeste pensioenvermogen gespaard. En dan hebben grootverdieners gemiddeld ook nog een aanzienlijk hogere levensverwachting dan lager betaalden. Ons huidige pensioenstelsel levert daardoor wel een heel bizarre solidariteit op: arm is (verplicht) solidair met rijk.

Maak een einde aan de omkeerregel

Mijn advies aan de onderhandelaars is daarom: maak een einde aan de omkeerregel, en aan de verplichting om voor pensioen te sparen. De overheid bespaart daarmee vele miljarden, en kan deze teruggeven via lagere belastingtarieven. Dat biedt kansen om de in de afgelopen decennia toegenomen inkomens- en vermogensongelijkheid in Nederland tegen te gaan. Werknemers zijn dan bovendien vrij in het kiezen van hun eigen pensioenleeftijd.

Via een andere weg kan de overheid werknemers toch aanmoedigen om te sparen voor de oude dag. Bijvoorbeeld door het vrijgestelde vermogen in box 3 leeftijdsafhankelijk te maken, en volledig af te stemmen op de vorming van een wenselijk geacht pensioenvermogen. Laat die vrijstelling oplopen tot een wenselijk geachte pensioenleeftijd, en daarna teruglopen als het pensioen tot uitkering komt. Daarmee wordt pensioensparen aangemoedigd, tot een wenselijk geacht niveau. Willen werknemers meer sparen, dan mag dat uiteraard. Maar dat wordt dan wel belast.

Sparen werknemers in die situatie nog genoeg voor hun pensioen, hoor ik u vragen? En wat gebeurt er met de pensioenfondsen? Maar werknemers zijn over het algemeen voldoende doordrongen van de wenselijkheid van pensioenopbouw. En pensioenfondsen kunnen gewoon blijven bestaan, als werknemers hun premies aan hen toevertrouwen. Maar net als zelfstandig ondernemers verdienen zij de vrijheid om van aanvullende pensioenopbouw af te zien. We hebben immers de AOW.

Lees ook:

Iedereen wil een oplossing voor de pensioenen, maar hoe zegt nog niemand

Een akkoord strandde vorige week. ‘Maar we moeten met een nieuw stelsel komen’, aldus minister Koolmees.

Dit zijn de gevolgen van het klappen van het pensioenoverleg

Het mislukken van het pensioenakkoord heeft gevolgen voor jong en oud.