Het racistische gefluister is een megafoon geworden

Toen de Democraat Andrew Gillum in augustus onverwacht de Democratische voorverkiezingen in de gouverneursrace van Florida won, waarschuwde zijn Republikeinse tegenstander dat kiezers de boel niet moesten gaan verprutsen. „Let’s not monkey this up”, zei Ron DeSantis op televisie. Laten we dit niet ‘verapen’.

Nu diezelfde Gillum volgens sommige peilingen iets voorligt en op weg lijkt de eerste Afro-Amerikaanse gouverneur van Florida te worden, maakt landbouwminister Sonny Perdue zich zorgen. Hij voerde dit weekeinde campagne voor DeSantis en zei: „En daarom is deze verkiezing zo katoenplukkend belangrijk voor de staat Florida.”

Volg de laatste ontwikkelingen rondom de midterms in ons liveblog: Democraten winnen meerderheid in Huis, Republikeinen behouden Senaat

Een dogwhistle, zo werd in de VS geconcludeerd. Een klassiek voorbeeld van gecodeerde woordkeus waarmee politici appelleren aan racisme, terwijl ze kunnen blijven zeggen dat ze het zo niet bedoeld hebben. Dit amper hoorbare hondenfluitje, zegt Michael Cohen, columnist van The Boston Globe, „is in deze campagne vervangen door racistisch luchtalarm. Het is de meest openlijke racistische campagne sinds 1968.”

In 2016 publiceerde Cohen – hij heeft tot zijn eigen verdriet dezelfde naam als Trumps ex-advocaat – het boek American Maelstrom, The Election of 1968 and the Politics of Division. Hierin trekt hij een vergelijking tussen Trump en de toenmalige politicus George Wallace, wiens campagnes – eerst als Democraat voor het gouverneurschap van Alabama en later als voorman van de uiterst rechtse American Independent Party voor het presidentschap – ook geladen waren met racistische en van agressie doordrenkte retoriek.

Trump won op racisme in 2016 en zal het bij de campagne voor zijn herverkiezing in 2020 nog veel bonter maken

Michael Cohen

Bij Wallace’ campagnebijeenkomsten gingen leden van de Ku Klux Klan onder zijn goedkeurend oog op de vuist met linkse demonstranten. „Tenzij blanken op 2 juni gaan stemmen”, zei Wallace tijdens zijn gouverneurscampagne, „krijgen zwarten controle over de staat.”

Wallace kreeg bij de presidentsverkiezingen van 1968 ‘slechts’ 13 procent van de stemmen, „maar geen politicus deed méér om het narratief en de taal van de Amerikaanse politiek te veranderen”, schrijft Cohen.

„Wallace ging veel Amerikanen te ver. Maar Nixon, die Wallace’ sentimenten gecodeerd overnam, won in 1968 de presidentsverkiezingen. Dogwhistles en racisme zijn altijd een onderstroom gebleven in de Amerikaanse politiek. Die onderstroom is sinds Trumps presidentiële campagne weer bovengronds gekomen.”

Synagoge-aanslag en bombrieven

In de aanloop naar de verkiezingen van dinsdag werd een antisemitische aanslag gepleegd op een synagoge in Pittsburgh. Ook kregen Joodse progressieve kopstukken en Democraten bombrieven opgestuurd. Trump zei maandag in een interview desgevraagd dat hij soms spijt heeft dat hij geen mildere toon kan aanslaan. Hierna trok hij in zijn laatste campagnerally’s in Ohio, Missouri en Indiana onverminderd van leer tegen „criminele buitenlanders” in de migrantenkaravaan die vanuit Midden-Amerika te voet onderweg is naar de VS.

Lees ook over de aanslag in Pittsburgh: Rouwenden in Pittsburgh laken Trumps harde taal

Kiezers in de staat Georgia, waar de zwarte Democraat Stacey Abrams in de gouverneursrace nek aan nek gaat met Brian Kemp, kregen afgelopen dagen een robocall, een automatisch telefoontje. Hierin was sprake van „de magische neger Oprah Winfrey die u vraagt mijn collega-negerin Stacey Abrams gouverneur van Georgia te maken”. De tv-ster, over wie wordt gespeculeerd dat ze zelf presidentiële ambities heeft, reageerde „dat Jezus niet van lelijk houdt”.

Eerder noemde Trump gouverneurskandidaat Gillum uit Florida „een dief”: hij is nu nog burgemeester van Tallahassee, waar de FBI onderzoek doet naar een corruptie-affaire. Stacey Abrams, die afstudeerde aan Yale Law School en de Democraten in het Huis van Georgia leidde, noemde hij „ongekwalificeerd”.

In navolging van CNN weigerden ook tv-zenders NBC en zelfs het Trump-gezinde Fox News maandag nog langer het spotje uit te zenden dat Trump vorige week rondtwitterde en dat zijn al wekenlange tirades tegen de migrantenkaravaan bekroonde. In deze advertentie is een ter dood veroordeelde Mexicaanse moordenaar van twee agenten te zien die lacht over zijn daad. „Wie”, zo besluit het filmpje „zouden de Democraten verder nog binnenlaten?”

Trump moet alleen maar zoveel mogelijk witte Republikeinen naar de stembus krijgen

Michael Cohen

De advertentie deed denken aan het beruchte Willie Horton-filmpje waarmee de campagne van George Bush sr. diens tegenstander Michael Dukakis aanviel in 1988. Dukakis zou te mild zijn voor criminelen als Horton, die tijdens een proefverlof een vrouw verkrachtte en haar vriend vermoordde.

„Reagan en Bush sr. gebruikten ook racistische elementen in hun presidentiële campagnes, maar zij probeerden een breder electoraat aan te spreken”, zegt Cohen. „Trump kan bij deze midterms veel botter te werk gaan. Hij hoeft helemaal geen coalitie te bouwen. Hij moet alleen maar zo veel mogelijk witte Republikeinen naar de stembus krijgen, koste wat kost.”

Het beperkt zich niet tot Trump, zegt Cohen. In Californië werd een kandidaat van Mexicaans-Palestijnse origine afgeschilderd als een terrorist. In New Jersey werd een Democratische kandidaat met Koreaanse wortels, Andy Kim, door de plaatselijke afdeling van de Republikeinse partij aangevallen met flyers met vis en het lettertype van Chinese restaurants erop: ‘there’s something fishy’ (er stinkt iets) stond erbij. Kims tegenstander Tom MacArthur, die zelf twee geadopteerde kinderen uit Azië heeft, wees beschuldigingen van racisme van de hand.

Hekwerk onder stroom

Tot de Republikeinen van wie recent bleek dat zij contact onderhouden met extreem-rechtse groeperingen of daarvan donaties accepteerden, behoren Ron DeSantis in Florida, gouverneurskandidaat Kris Kobach in Kansas en Afgevaardigde Steve King uit Iowa, die campagne voert voor zijn negende herverkiezing.

Al lang voordat Trump over een muur begon, bepleitte King een hekwerk onder stroom om aan de grens migranten tegen te houden, „want dat doen we met vee toch ook”. Hij verklaarde in 2017 dat „we onze beschaving niet kunnen herstellen met de baby’s van anderen”.

De afgevaardigde, die eerder steun betuigde aan Geert Wilders, sprak onlangs met The Washington Post over een bezoek dat hij bracht aan de rechts-populistische Oostenrijkse FPÖ. Als die in de VS campagne zou voeren, zei hij, „zouden het Republikeinen zijn”. Hierna namen verschillende Republikeinen afstand van King. Maar de senator uit Iowa, de prominente Republikein Chuck Grassley, verklaarde hem maandag in een nieuwe campagnevideo juist zijn steun.

Lees ook: minder kiezers graag, over obstakels die worden opgeworpen in de VS om de tegenpartij stemmen te ontnemen. De zwarte kiezer lijkt bovengemiddeld vaak te worden gehinderd.

„Er zijn ook Republikeinen die van het racisme niets moeten hebben”, zegt Cohen. „Gouverneurs in overwegend Democratische staten, zoals Larry Hogan in Maryland en Charlie Baker in Massachussetts, doen hier niet aan mee. Zij begrijpen heel goed dat de Republikeinen, door zo fel in te zetten op witte wrok en angst, een heel smal pad bewandelen. Want wat je ook ziet, is dat het Republikeinen door de snel verkleurende bevolking van de VS, allengs meer moeite kost te winnen met deze strategie. Niet voor niets doen ze aan gerrymandering (het voor eigen gewin hertekenen van kiesdistricten) en proberen ze in zuidelijke staten als Georgia en de Carolina’s de stembusgang van minderheden actief te frustreren en soms te saboteren; dat hebben ze nodig om te kunnen blijven winnen.”

Niet meer ondergronds

Of de Republikeinen na dinsdag zetels moeten inleveren of niet, maakt volgens Cohen voor het racistische en xenofobe gehalte van hun toekomstige campagnes weinig uit. Ook denkt hij niet dat het racisme contraproductief kan uitpakken, omdat het ook Democraten en gematigde Republikeinen mobiliseert voor het uitbrengen van een tegenstem.

„De samenleving is nu veel gepolariseerder dan in 1968. Afro-Amerikanen en leden van andere minderheden proberen momenteel politieke macht te bereiken via de Democratische Partij. Het segment in de Amerikaanse samenleving dat dit niet wil, dat bang is voor die ontwikkeling, zal zijn heil blijven zoeken bij de Republikeinen, ongeacht de uitslag van vandaag.”

Racisme zal daarom voorlopig niet meer ondergronds gaan, voorspelt Cohen. „Trump won op racisme in 2016. Hij zal het bij de campagne voor zijn herverkiezing in 2020 nog veel bonter maken. Voor hem blijft dit de methode om te winnen.”

Correctie (07-11-2018): In een eerdere versie van dit artikel stond dat de dader van de aanslag in Pittsburgh een Trump-aanhanger is. Dit klopt niet. De dader zette zich op sociale media juist af tegen Trump, omdat hij deze als te mild beschouwde. Zo noemde hij Trumps terughoudende veroordeling van een neonazi-betoging in Charlottesville vorig jaar “verraad” en noemde hij Trump een ‘globalist’, iemand die de open samenleving voorstaat die door extreem-rechts wordt afgewezen.