EU-leiders stemmen in met brexitakkoord

De stemming in Brussel was zo bedrukt als de grijze ochtend, zowel voor als na afloop van het overleg. Premier Mark Rutte benadrukte vlak voor 9.00 uur bij binnenkomst dat ‘niemand hier gewonnen heeft, iedereen is verliezer’. Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker was ‘verdrietig’ en Antonio Tajani, de voorzitter van het Europees Parlement, keek met een serieuze blik vooruit: ,,We moeten hard gaan werken aan onze gezamenlijke toekomst.” De Pool Donald Tusk, voorzitter van de Europese Raad, was nog dramatischer: ,,Voor ons ligt een moeilijk proces. Maar hoe het ook afloopt, we blijven vrienden, tot het einde der tijden.”

Na 18 maanden van intensief onderhandelen - of zoals de EU-onderhandelaar Michel Barnier bij aankomst zei: ,,Het was ingewikkeld en moeilijk” -, was de ingelaste top vooral een symbolische. De 27 overgebleven landen van de Unie moesten eenheid tonen, de blik voorwaarts richten en de bal bij de Britten neerleggen.

,,Het is nu niet meer aan ons”, zei de Letse president Dalia Grybauskaite, ,,het is aan hen.” Ook Juncker had die boodschap: ,,Dit is de deal. Een treurige deal, maar de beste deal voor Europa én voor de Britten. Hij gaat niet veranderen. Dit is de enig mogelijke deal.”

Het rommelde desondanks behoorlijk de afgelopen dagen. De Spanjaarden dreigden met een ‘nee’ als de kwestie-Gibraltar niet naar hun tevredenheid werd opgelost. De Duitse bondskanselier Angela Merkel wilde niet komen als er nog onderhandeld moest worden, ze wilde alleen maar iets ondertekenen. En er was nog wat rumoer uit Nederland, Frankrijk en Denemarken over visserijrechten.

Het waren eigenlijk de eerste barstjes in de eenheid die zo lang bewaard was gebleven. Toch werd alles op het laatste moment weer gladgestreken. ,,Zo gaat dat in Brussel”, klonk het hier de afgelopen dagen. ,,Het is pas rond als het rond is.” En, voor degenen die nog een aanpassing hoopten of er juist voor vreesden: ,,Onder druk wordt alles vloeibaar.”

_{Lees door onder de foto.}

Het duurde vanochtend niet eens een uur voordat de 27 er uit waren. Het zou sowieso niet al te lang in beslag nemen, diplomaten repten grappend van ‘een katholieke top, als een kerkbezoek op zondagochtend’, maar dit was wel erg snel. Daarna mocht de Britse premier Theresa May, gekleed in een soort EU-blauw, naar binnen om nog maar eens met haar collega’s van gedachten te wisselen. De boodschap, ongetwijfeld: wat er ook gebeurt, dit is het, we gaan niet meer bewegen. Ook parlementsvoorzitter Tajani was voor de zekerheid nog maar eens duidelijk in zijn persconferentie na afloop: ,,Het is onmogelijk om de tekst van het akkoord nog te veranderen.”

May gaf in haar persverklaring de indruk daar niet aan te willen denken. Ze sprak rechtstreeks, vast van stem en ‘vol optimisme’ haar landgenoten toe over alles wat er volgens haar bereikt is door het sluiten van het akkoord: ,,We krijgen weer controle over onze grenzen, er gaan geen enorme bedragen meer naar de EU en onze eigen rechters gaan weer over onze eigen wetten. Dat is allemaal in ons nationale belang.” Sterker, zo zei ze: een vertrek uit de EU ‘ontsluit een sprankelende toekomst’ voor het VK, samen met ‘onze Europese vrienden’, want ‘we vertrekken niet uit Europa’.

_{Lees door onder de foto.}

Ondanks al haar optimisme deed May toch gisteravond nog een dramatische oproep aan haar landgenoten. In een brief aan haar verdeelde volk smeekte ze bijna om verzoening en noemde het akkoord dat ze met de EU heeft gesloten ‘een nieuw hoofdstuk in ons nationale leven’. Ze kondigde aan de deal ‘met hart en ziel’ te verdedigen in het parlement.

Want dat is de volgende horde die May moet nemen. Het Britse Lagerhuis moet het Brexit-verdrag ook goedkeuren, en het is nog lang niet zeker dat dit gaat gebeuren. Labour is tegen, de Schotten zijn tegen, de Noord-Ieren dreigen ook met een ‘nee’ en, het ergste van alles, een flink deel van May’s eigen conservatieven veegt de vloer aan met het akkoord. De loopgraven worden weer betrokken en de strijdende partijen brengen hun zware geschut weer in stelling. ,,Project Fear (Project Angst) wordt weer van stal gehaald”, klonk het in de Britse media. De boodschap, uit beide kampen: het is dit of Armageddon.

Mocht er begin december toch een ‘yes’ klinken vanuit het Lagerhuis, dan begint het volgende hoofdstuk. De dag na het vertrek van de Britten op 29 maart beginnen de officiële gesprekken over de toekomstige relatie tussen het Verenigd Koninkrijk en de EU. ,,Het moeilijkste van alles”, aldus een diplomaat die de afgelopen maanden dicht op het vuur zat. De politieke verklaring van vandaag moet daarvoor het kader bieden. Belangrijke punten: de grens met Noord-Ierland (die moet ‘zacht’ blijven), visserijrechten (mogen Britten en vastelanders in elkaars wateren blijven vissen?) en het zogenaamde ‘level playing field’ (VK en EU moeten op gelijke voet handel kunnen blijven drijven, dus geen tarieven of beperkingen over en weer).

Rolt er een parlementair ‘no’ uit, en daar wordt nog steeds rekening mee gehouden, dan ziet de wereld er heel anders uit. Dan is er geen akkoord en vertrekken de Britten zonder enige afspraak uit de EU. Dat is weliswaar precies wat de fanatieke Brexiteers willen, ‘een einde aan de slavernij’, maar de sfeer tussen Londen en de rest van Europa zal er niet beter op worden.