Zwarte Piet is wat de Hollanders gemaakt hebben van de Friese held Grutte Pier

Bij mijn Friese opa hing een tegeltje aan de muur met de tekst Leaver dea as slaef. Zo waren de Friezen, ook al in de middeleeuwen: vrije vogels, tegen de Hollandse overheersing, en ook tegen slavernij, met als grote volksheld Grutte Pier.

Historici dachten altijd dat mensen met een Afrikaans uiterlijk niet voorkwamen in het Nederland van Grutte Pier en Rembrandt. Sinds kort weten we echter dat Rembrandts buren in Amsterdam zwart waren. Geen slaven, maar vrije mensen. Ze blijken ook her en der in Nederland begraven te liggen. In Friesland duiken ze op in oude archieven. Mogelijk waren ze er zelfs talrijker dan in Amsterdam. Friesland was immers tegen de slavernij.

Grutte Pier was volgens de oudst bekende beschrijving van Peter van Thabor een 'grote swarte man'. Zijn rebellenleger heette de Arumer Zwarte Hoop. Een latere Hollandse historicus schrijft dat hij een vreemd donker uiterlijk had, een rare manier van praten en ogen als kolen, waarmee hij de kinderen schrik aanjoeg.

Het zou prima kunnen dat Grutte Pier afstamde van door Friese zeerovers vrijgemaakte slaven. Of dat zijn voorouders, net als de Joden, Spanje ontvlucht waren, en begrijpelijkerwijs voor Friesland kozen. Logisch ook dat juist zij zich verenigden in een rebellenleger dat tegen de Hollandse slavernij vocht.

Karikatuur

In 1748 duikt Piet de Zwarte Man op in een opvoedkundig boek, als boeman. Half Europa had al eeuwen eerder de midwinterfeesten, waarin een met roet besmeurde 'duivel' de kinderen bang maakte. Maar die heetten Klaas of Krampus, nooit Piet. En ze hadden geen Afrikaanse kenmerken. Ze werden vooral na de Reformatie gezien als heidense wezens die moesten worden verboden.

Zwarte Piet is wat de Hollanders gemaakt hebben van Grutte Pier: de niet-heidense opvolger van Krampus. Zijn afkomst is tot een nare karikatuur opgeblazen en aan dommige onderdanigheid gekoppeld. Hij is een belediging voor elke Fries, en voor ieder wiens voorouders tot slaaf waren gemaakt.

Dus was het logisch geweest als Friese activisten een jaar geleden de Surinaamse activisten als verloren broeders hadden binnengehaald, en samen met hen waren opgetrokken naar Dokkum, om die Paaps-Hollandse belediging op een kindvriendelijke manier aan te pakken. Helaas, het liep anders. Mijn grootvader zou er om gelachen hebben, zo'n gemiste kans. Typisch Friesch.

Lees ook:

De Zwarte Piet-kwestie wordt steeds brisanter, een reactie als die van Rutte volstaat minder dan ooit

Sommigen geloven niet dat Afriyie werkelijk de dialoog wil, maar hij toog eind vorige week wel naar een flat in Leeuwarden om met blokkeerfriezen te praten over elkaars beweegredenen, schrijft Stevo Akkerman in zijn column. Zoiets hebben we nodig in het groot. De Zwarte Piet-kwestie wordt met het jaar brisanter, alles komt erin samen, en een reactie als die van Mark Rutte (‘Ga op een andere dag demonstreren’) volstaat minder dan ooit.