Dit is een artikel uit het NRC-archief De artikelen in het archief zijn met behulp van geautomatiseerde technieken voorzien van metadata die de inhoud beschrijven. De resultaten van deze technieken zijn niet altijd correct, we werken aan verbetering. Meer informatie.
Bekijk hele krant

NRC Handelsblad

Venezolaanse exodus maakt van Madrid een ‘klein Caracas’

Venezolanen in Spanje Een kwart miljoen Venezolanen wonen er intussen in Spanje. Een diaspora waarvan de groei niet lijkt te stoppen, zolang Venezuela een vrije val maakt.

Zakenman Jesús Romero vluchtte met zijn gezin naar Madrid om te ontkomen aan het geweld in Venezuela.
Zakenman Jesús Romero vluchtte met zijn gezin naar Madrid om te ontkomen aan het geweld in Venezuela. Foto James Rajotte

Spanje mag dit jaar het Europese land zijn dat een recordaantal migranten vanuit zee moet opvangen, de stroom Venezolanen die per vliegtuig het land bereikt is misschien nog wel groter. Zo zie je in Madrid tussen de talloze Spaanse vlaggen, die als protest tegen de Catalaanse separatisten aan balkons hangen, steeds vaker de geel-blauw-rode doeken met witte sterren opdoemen. De inwoners van het land van Nicolás Maduro vluchten voor het geweld, het gebrek aan voedsel en medicijnen en een uitzichtloze toekomst. Intussen zouden meer dan 250.000 Venezolanen in Spanje wonen, van wie circa 35.000 in Madrid. De diaspora wereldwijd is al groter dan drie miljoen mensen en lijkt niet te stoppen, zolang Venezuela een vrije val maakt.

Het land is in 2018 met afstand koploper als het gaat om de herkomst van asielzoekers in Spanje. Volgens cijfers van het Europese asielagentschap EASO vroegen vorig jaar 10.350 Venezolanen een beschermde status aan. Dit jaar ligt dat getal al boven de 13.000: 56 asielaanvragen per dag. Het overgrote deel is kansloos – nog geen dertig Venezolanen kregen asiel – maar velen zullen na drie jaar alsnog een verblijfsvergunning krijgen op basis van burgerlijke bescherming. Spanje heeft een historische band met de bevolking van het land dat zich in 1821 onder leiding van vrijheidsstrijder Simón Bolívar afscheidde.

Een nog veel groter deel van de nieuwe migranten uit het Zuid-Amerikaanse land doet geen asielaanvraag. Veel Venezolanen hebben vanwege hun Europese wortels een Spaans, Portugees of Italiaans paspoort. Sommigen beschikken over zoveel financiële middelen dat ze een verblijfsvergunning kunnen ‘kopen’ en een groot aantal anderen verdwijnt in de illegaliteit. De Spaanse overheid is het zicht op de werkelijke omvang van het probleem aan het kwijtraken. Venezolanen zijn in Spanje aangewezen op hulpvaardige individuen, charitatieve instellingen of kerken.

De Spanjaard Alberto Casillas, getrouwd met een Venezolaanse en na 25 jaar gedesillusioneerd teruggekeerd uit Zuid-Amerika, staat vrijwel iedere dag op de Madrileense luchthaven Barajas te wachten om hulpeloze Venezolanen op te vangen. „Ze hebben vaak geen idee wat hen te wachten staat. Soms komen ze bij gebrek aan de juiste papieren dagen vast te zitten. Anderen worden teruggestuurd, maar het grootste deel moet vanuit het niets een totaal nieuw leven opbouwen. Met de winter in aankomst wordt alles nog gecompliceerder.”

NRC volgde de afgelopen weken verschillende Venezolanen die in Madrid wachten op een betere toekomst. Ieder met een eigen verhaal, maar allemaal met hetzelfde doel: zo snel als mogelijk terugkeren naar hun geliefde Venezuela. Antonio Ledezma ziet zichzelf als oud-burgemeester van Caracas als één van de oppositieleiders in ballingschap, de gefortuneerde zakenman Jesús Romero ging met zijn gezin op de vlucht voor het geweld en de alleenstaande illegaal Karin Zambrano vertrouwt in Madrid op de hulp van God.

De oppositieleider - Antonio Ledezma (63)

Antonio Ledezma in Madrid. Foto James Rajotte

‘Het lijkt soms alsof ik hier in Caracas loop. Dan hoor ik opeens: ‘Hé burgemeester Ledezma. Wanneer kunnen we weer terug naar onze stad?’ In Madrid wonen talloze Venezolanen, de meesten kennen me. Maken even een praatje. Omarmen me. En soms barsten ze in tranen uit. De emoties zitten diep. Net als ik zijn ze gevlucht voor de narcodictatuur van Nicolás Maduro. Hij is nog erger dan Pablo Escobar of ‘El Chapo’ Guzmán.

„Een jaar geleden zag ik geen andere uitweg dan mijn land te verlaten. Ik had meer dan duizend dagen in de cel doorgebracht. Diverse andere politieke gevangenen zijn door het regime vermoord. Zoals Fernando Albán vorige maand nog. Deze lokale politicus zou zogenaamd zelfmoord hebben gepleegd door uit een raam te springen. Niemand is zijn leven daar nog zeker.

„Mijn echtgenote en onze twee dochters waren al uit Venezuela vertrokken. Ze wisten niet dat ik zou komen. Alles moest in het geheim. Ik zat op dat moment in huisarrest en moest de bewakers te slim af zijn. Met de hulp van een aantal mensen kon ik via een tocht over land langs 29 controleposten in het zuiden bij Colombia de grens over komen. Vandaar ben ik naar Spanje gevlogen. Opeens was ik een emigrant. Nooit verwacht dat ik net als mijn Italiaanse vader ooit ook in een ander land zou gaan wonen.

Het lijkt soms alsof ik hier in Caracas loop. Dan hoor ik opeens: ‘Hé burgemeester Ledezma.’

„Net zoals vele Venezolaanse families wonen we nu verspreid over de wereld. Naast mijn vrouw en dochters in Madrid hebben we nog zonen en dochters en kleinkinderen in Italië, Mexico en in Miami. We leven via de virtuele wereld met elkaar samen.

„Het afgelopen jaar ben ik in 24 landen geweest om te vertellen wat er in Venezuela aan de hand is. Chávez en Maduro hebben het land met een valse revolutie naar de afgrond gebracht. Venezuela is vergiftigd door terrorisme, moord en corruptie. Met socialisme heeft het niets van doen. De wereld lijkt langzaam de ernst in te gaan zien. In Venezuela lijden mensen honger. Anderen gaan dood door gebrek aan medicijnen.

„De Venezolanen zijn afhankelijk van internationale steun. Het is een goede zaak dat een achttal landen Maduro voor het Internationaal Strafhof in Den Haag wil brengen. Nederland zou zich er ook bij moeten aansluiten. Jullie land heeft voldoende diplomatieke kennis om de waarheid over Venezuela te weten. Nederland zou Venezolanen op hun vlucht moeten steunen in plaats van hen de rug toe te keren. De aangerichte schade is enorm, maar Venezuela is sterk genoeg om er met de hulp van anderen weer bovenop te komen.

„Ik ben zeer verrast door de arrestatie [om vermeend witwassen van honderden miljoenen euro’s voor een netwerk van Chávez-aanhangers] van mijn schoonzoon in Madrid. Ik heb er niets mee van doen, ben geen man van een dubbele moraal. Als iemand hoopt dat dit snel wordt opgehelderd, ben ik het. Het is nu in handen van de Spaanse justitie. Daar vertrouw ik op. Ik verwacht geen solidariteit van vreemden, ook geen publieke lynchpartij. Wat de uitkomst ook is, ik zal mijn strijd voortzetten. Totdat Venezuela is bevrijd van de narcodictatuur.”

Antonio Ledezma (63) is getrouwd met Mitzy Capriles. Ze wonen net als hun twee dochters Mitzy en Antonietta in Madrid. Voormalige woonplaats in Venezuela: Caracas.

De vermogende zakenman - Jesús Romero (52)

(vlnr) Jesús Antonio Romero, Jesús Romero, Carolina Hernandez en Paola Romero in hun appartement in Madrid. Foto James Rajotte

‘Er ging geen dag voorbij of er kwam wel een bedreigend telefoontje binnen. Meestal vanuit de gevangenis. Dan kreeg je te horen dat er een blauwe auto met vier gewapende mannen voor de deur stond. Als je naar buiten keek, zag je dat het waar was. Toen ze mijn kinderen op een dag vastbonden om het hele huis leeg te halen was de maat vol. Zo kan niemand leven. Dood en verderf ligt er op iedere hoek van de straat.

„We zijn met ons gezin naar de Verenigde Staten gegaan, maar na een jaar hadden we dat wel gezien. Het was vrijwel onmogelijk een visum te krijgen. In Spanje is dat anders. Als je meer dan 36.000 euro op je rekening hebt staan en daarnaast garant wilt staan voor 6.000 euro per gezinslid, krijg je een tijdelijke verblijfsvergunning. Vrij eenvoudig dus.

„In Venezuela runnen we tal van privéklinieken waar met name plastische chirurgie wordt gedaan. Daar is nog steeds veel vraag naar. Daarnaast hebben we een aantal tandartspraktijken. We kunnen daar nog altijd van leven, maar het gaat steeds moeilijker. In totaal hebben we zo’n driehonderd werknemers. Ik betaal onze mensen soms wel vijftig keer het minimumloon, maar zelfs dat is niet genoeg om in Venezuela normaal van te leven.

„In Spanje is alles anders. Geld verdienen is in Europa veel moeilijker. Ik wilde altijd al iets in de horeca doen, dus ben ik een restaurant begonnen. Maar dat valt niet mee hoor. De marges zijn heel klein en als je niet oppast ben je snel veel kwijt. Daarnaast koop ik appartementen, knap ze op en verkoop ze weer. Dat is wat eenvoudiger.

De tijd dat we in een totale overvloed leefden zal niet snel terugkomen

„Voor onze kinderen is er veel veranderd. Ze vinden het heerlijk dat ze zelf naar school mogen lopen. Die vrijheid. Hun luxe leven is wel deels voorbij. In Venezuela woonden we in een huis van 450 vierkante meter. Nu in een appartement dat drie keer zo klein is. Het leven draait in Madrid niet om merkkleding en dure telefoons. Ze leren dat status en geld veel minder belangrijk zijn. Dat geldt ook voor twee oudere dochters van mij. De een woont in de VS, de ander in Argentinië.

„De tijd dat we in een totale overvloed leefden zal niet snel terugkomen. In de Country Club van Caracas dronk je eind vorige eeuw Schotse whisky met bronwater uit Noorwegen. Rijken hadden vijf of zes auto’s. Voor iedere dag één. Shoppen deed je in Miami. Die Amerikanen wisten niet wat ze zagen. Maar je keerde altijd terug naar Venezuela. Waarom zou je emigreren?

„Ik ken ook de onderkant van de samenleving. Ik ben opgegroeid in de armste buurten van het land. Daarom weet ik zo goed waar het fout gaat. De problemen zijn grotendeels cultureel bepaald. De bevolking kreeg altijd dingen toegestopt. Eten, uniformen voor scholen. Gratis zorg. Met weinig konden mensen overleven. Velen conformeren zich daaraan. Het is de tactiek van dit regime. Hou jij ze dom, hou ik ze arm. Zolang Maduro een zakje met voedsel geeft, blijven de armen op hem stemmen.

„Iedere twee maanden ga ik terug en zie ik Venezuela steeds verder afglijden. Het is puur overleven. Huizen worden niet meer geschilderd, alles stort langzaam letterlijk in elkaar. Dat doet zo’n pijn. Op de dag dat het een heel klein beetje beter gaat, gaan we direct terug. Er gaat niets boven Venezuela.”

Jesús Romero (52) woont met zijn vrouw Carolina Hernandez (43) en kinderen Paola Romero (17) en Jesús António (14). Voormalige woonplaats in Venezuela: Puerto Ordaz

De illegale migrant - Karin Zambrano (39)

Karin Zambrano in Madrid. Foto James Rajotte

‘Drie jaar geleden ging ik met mijn moeder op vakantie naar Spanje. We zouden wel zien waar het op uit zou draaien. Na drie maanden ging zij terug. Ik bleef. Als illegaal in Madrid heb ik meer mogelijkheden dan als burger in mijn vroegere stad Barquisimeto. Ik heb toegang tot zorg, voel me veilig. Ik verkoop spullen via internet. Pas soms op kinderen. Ik leef van 650 euro in de maand. Niet veel maar ik klaag niet. Ik heb in Spanje een waardig bestaan. Binnenkort hoop ik een verblijfsvergunning te kunnen krijgen.

„Ik stond dertien jaar geleden al op het punt te vertrekken. Op 16 augustus 2005 was voor mij bijna alles in één klap voorbij. Op weg naar Caracas, om papieren voor mijn emigratie te regelen, botste de bus waarin ik zat bovenop een vrachtwagen. Met de gezondheidszorg in de huidige staat zou ik het nooit hebben overleefd. Achttien dagen lag ik in coma. Maar ik kreeg de kans op een tweede leven.

„Dat ongeluk veranderde veel. Plannen om te vertrekken kon ik uit mijn hoofd zetten. Ik moest eerst revalideren. Dat was zowel fysiek als mentaal zwaar. Maar omdat ik mijn hart openzette voor God, kreeg ik de kracht door te gaan. Iedere dag ging ik naar de kerk. Toen ik sterk genoeg was om weer op eigen benen te staan bleef ik dat doen.

In de afgelopen twintig jaar is vrijwel alles wat er ooit is opgebouwd volledig kapotgemaakt

„Ieder gaat zijn eigen weg. Ik geloofde in 1998 al niet in Chávez, noch in zijn voormalige tegenstander Salas Römer. Om toch mijn stem te laten horen, gaf ik voorkeur aan de voormalige Miss World Irene Sáez. Ze was kansloos. Veel Venezolanen geloofden in het wonder van Chávez. Al snel bleek het niet meer dan populisme.

„In de tijd vóór Chávez was er een groot klassenverschil. De bovenste laag had geld in overvloed. Maar er was geen haat tussen arm en rijk. Van politieke verdeeldheid binnen families was geen sprake. Iedereen had toegang tot gratis onderwijs en zorg. Het land was relatief veilig. Ik haalde een titel als industrieel ingenieur. In de afgelopen twintig jaar is vrijwel alles wat er ooit is opgebouwd volledig kapotgemaakt.

„Je verwacht van een overheid dat die je beschermt. Dat je veilig over straat kunt lopen. Dat er basisvoorzieningen zijn. Er is in Venezuela nu vaak niet eens water en licht. Mensen staan uren in de rij voor een beetje voedsel. Wie ziek wordt moet hopen dat mensen medicijnen uit het buitenland sturen. Zo wil ik niet een belangrijk deel van mijn leven slijten.

„Ik ben aangesloten bij de lekenbeweging van de Legionairs van Christus, een congregatie binnen de Katholieke Kerk. Ik vind het heel fijn anderen te kunnen steunen. Iedere zaterdagmorgen help ik mee bij de kerk van San Antón in Madrid om de allerarmsten eten te geven. Daar zitten ook steeds vaker Venezolanen bij.

„Natuurlijk hoop ik op een toekomst in Venezuela. Een nieuwe Venezolaanse president is zonder de steun van eerlijke en fatsoenlijke burgers niets waard. Sinds ik God heb leren kennen, geloof ik niet langer in de mens als figuur van een verlosser.”

Karin Zambrano (39), ongehuwd. Voormalige woonplaats in Venezuela: Cabudare.

Correctie (13 november 2018): in een tussenkopje in dit verhaal stond vermeld dat Karin Zambrano een ‘alleenstaande vrouw’ is. We hebben dit aangepast in ‘illegale migrant’, omdat haar status alleenstaande vrouw niet ter zake doet.