Test voor Rob Jetten: redt hij D66-kroonjuweel?

Het zou een koud kunstje moeten zijn. Op 23 januari dit jaar stemden 147 Tweede Kamerleden vóór het uit de Grondwet halen van de burgemeestersbenoeming. Alleen de SGP-driemansfractie was tegen het voorstel van D66'er Rob Jetten om burgemeesters in de toekomst op een andere manier aan te stellen.

Jetten moet er vandaag voor zorgen dat ook de Eerste Kamer akkoord gaat, met minimaal een twee derde meerderheid. Pas dan verdwijnt de burgemeestersbenoeming uit de Grondwet, waardoor het voor een volgend kabinet een stuk gemakkelijker wordt om de gekozen burgemeester in te voeren. Iets wat D66 al sinds haar oprichting wil: het is een van de vermaarde kroonjuwelen van de partij.

Dat bijna de hele Tweede Kamer voor is, wil niet zeggen dat ook de Senaat instemt. ,,Deze discussie wordt binnen de fractie gevoerd'', zegt CDA-senator Greetje de Vries, die zelf waarnemend burgemeester van Zuidhorn is. Binnen haar partij is onenigheid ontstaan. ,,We weten nog niet wat we stemmen'', meldde CDA-Eerste Kamerlid Joop Atsma vorige week.

Toch is lang niet zeker dat er straks een direct gekozen burgemeester komt. De wetswijziging van Jetten maakt ook een getrapte verkiezing mogelijk, waarbij de gemeenteraad de burgemeester kiest. Ook kan er een stemming in meerdere rondes komen. Over de precieze invulling zal nog lang worden gediscussieerd.

Nu is het zo dat een vertrouwenscommissie uit de gemeenteraad sollicitatiegesprekken voert met kandidaten die door de commissaris van de Koning zijn geselecteerd. De keuze van die commissie gaat als advies naar de minister van Binnenlandse Zaken, die daar in de praktijk altijd mee instemt.

,,Het systeem zoals we dat nu kennen, functioneert naar ieders tevredenheid'', vindt D66-burgemeester Onno van Veldhuizen van Enschede, een van de 31 criticasters. ,,Het is de vraag voor welk probleem dit een oplossing is.'' Ook D66-coryfee Jan Terlouw is niet enthousiast. ,,Er is te weinig over nagedacht'', zegt Terlouw. ,,De wijze waarop het nu gaat, met een beslissende stem voor de gemeenteraad, werkt uitstekend.''

Toch is Jetten er alles aan gelegen om zijn voorstel door de Senaat te loodsen. Het is zijn eerste grote test als fractievoorzitter van D66. Zijn nachtmerrie: een tweede 'Nacht van Van Thijn'. In 2005 stemde PvdA-senator Ed van Thijn tegen dezelfde grondwetswijziging die de gekozen burgemeester mogelijk maakt. Een dag later trad D66-minister Thom de Graaf van Bestuurlijke Vernieuwing af.