"Mogelijk nieuwe remedie tegen diabetes", kopte de Volkskrant drie weken geleden, en ook andere media repten van "goed nieuws voor diabetes type 2-patiënten". Aanleiding was Europees onderzoek onder leiding van Annieke van Baar, arts-onderzoeker maag-, darm- en leverziekten in het Amsterdam UMC.
Het wegbranden van de slijmvlieslaag in de twaalfvingerige darm leidt mogelijk tot betere signalen naar de alvleesklier, met als gevolg dat het lichaam weer gevoelig wordt voor het hormoon insuline. Sommige diabetespatiënten zouden daardoor geen insuline meer hoeven spuiten.
Het is het jongste onderzoek in het wereldwijde diabetesonderzoek. Sinds de ontdekking van insuline in 1922 zijn er heel veel nieuwe ontdekkingen over de ziekte gedaan. Woensdag, 14 november, is het World Diabetes Day. Jaarlijks wordt op deze dag aandacht gevraagd voor diabetes en diabetespatiënten.
Diabetes type 2 was ouderdomsziekte
Vroeger heette het ouderdomssuiker als iemand diabetes type 2 had. Die werkelijkheid heeft ons volgens endocrinoloog en internist Hanno Pijl, die onderzoek naar diabetes doet bij het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC), al lang ingehaald. Onder de patiënten zijn steeds meer kinderen.
Wat bij diabetes type 2 misgaat, is de werking van het hormoon insuline. Normaal gesproken maakt ons lichaam dat hormoon aan om de glucose in het bloed naar de weefsels te transporteren. Glucose dient als voedsel voor onder andere de spieren. Bij diabetes 2 maak je het wel aan, maar functioneert het hormoon niet goed. Het gevolg: de glucose kan je bloedbaan niet uit en daardoor wordt het glucosepeil in je bloed te hoog.
Dat te hoge glucosepeil is volgens Pijl schadelijk; je lichaam wil de te hoge suikerspiegel in balans brengen. Omdat dat niet lukt via de gewone weg, ontstaat er een chronisch laaggradig ontstekingsproces. Die ontstekingen brengen schade toe aan de bloedvaten. Dat is op lange termijn schadelijk; diabetes verhoogt de kans op ouderdomsziekten als hart- en vaatziekten, beroertes, kanker, oog- en nierproblemen en dementie.
Om het lichaam gevoeliger te maken voor insuline, schrijft de huisarts bijna altijd pillen voor. Daarna volgen andere medicijnen om de insuline te verhogen. Veel diabetespatiënten moeten om die reden insuline spuiten. Dat werkt vaak goed.
Toch heeft professor Pijl zijn twijfels. Hoge insulineconcentraties hebben namelijk veel bijwerkingen, zo verhogen ze de bloeddruk. Daarnaast zijn er aanwijzingen dat ze de groei van kankercellen bevorderen.
Veel diabetespatiënten moeten insuline spuiten om de insuline te verhogen.
Medicijnen pakken kern van probleem niet aan
Met medicijnen beland je volgens hem dus vaak van de regen in de drup. Bovendien pakken ze de kern van het probleem niet aan: "Je verlaagt indirect de bloedsuikerspiegel door de insuline te verhogen, maar het doet niets aan de ontstekingen."
Goed nieuws dus dat er gewerkt wordt aan nieuwe remedies zoals die in het Amsterdam UMC? Ja en nee, zegt Pijl. Het onderzoek uit Amsterdam lijkt te suggereren dat de ingreep het insulinegebruik kan uitstellen bij mensen die eigenlijk aan de medicijnen zouden moeten.
Na een jaar hoefde 90 procent van de negentien proefpersonen in het onderzoek nog niet aan de insuline. Het zou dus een manier kunnen zijn om de progressie van diabetes tot stilstand te brengen, denkt Pijl. Maar langetermijnresultaten zijn er nog niet. En bovendien verbetert de ingreep de gezondheid van de proefpersonen niet.
Diabetes type 2 is terug te dringen en te keren
Vandaar dat de professor pleit voor meer leefstijladvies bij de huisarts. Verbetering van de gezondheid is namelijk wel degelijk mogelijk. Diabetes type 2 werd altijd gezien als chronische ziekte waar je nooit meer vanaf kwam als je het eenmaal had. Maar dat is dus niet waar. Het is volgens Pijl een van de grootste ontdekkingen van de afgelopen jaren; diabetes is terug te dringen en zelfs om te keren. Met goede voeding, veel bewegen, stressmanagement en gezonde slaap zijn veel patiënten in staat hun suikerwaarden omlaag te brengen.
Hoe dat kan? Leefstijl is volgens Pijl een van de belangrijkste redenen dat het aantal diabetes type 2-patiënten in de afgelopen decennia zo enorm is gegroeid. We zijn heel anders gaan leven dan onze voorouders van wie wij de genen hebben geërfd. We eten veel ongezonder en we zijn veel dikker.
Het probleem aanpakken bij de wortels
Overgewicht werkt diabetes type 2 in de hand. Volgens wetenschappers komt dat waarschijnlijk doordat het immuunsysteem dat het ontstekingsproces veroorzaakt zich richt op vetweefsel, vooral van de buik. Bovendien maken de vetcellen als klier ook nog eens hormonen aan die de werking van insuline tegenwerken.
Afvallen helpt volgens Pijl vaak enorm. Want hoe minder vetcellen, hoe minder ontstekingsreactie, hoe beter de insuline werkt. De kans op diabetes wordt al meteen kleiner als je afvalt. Zelfs bij een paar kilo.
Veel groenten en goede vetten eten dus, en producten met veel zout, suiker en slechte vetten laten staan. Dan voorkom je laaggradige ontstekingen. Ook bewegen helpt. Soms is beter omgaan met stress ook nodig, en regelmatig slapen helpt ook.
Verschillende onderzoeken geven hem gelijk; diabetes type 2-patiënten die op een gezonde leefstijl overschakelen, hoeven minder of zelfs helemaal geen insuline meer te spuiten. Volgens Pijl dé remedie om diabetes type 2 mee te bestrijden, want met leefstijlinterventie pak je het probleem bij de wortels aan.
Wat is het verschil tussen diabetes type 1 en 2?
- Bij type 2 maakt het lichaam minder insuline aan en reageert het lichaam niet goed op insuline door insulineongevoeligheid.
- Diabetes type 1 is een immuunziekte: het ontstaat vaak in korte tijd bij mensen onder de dertig jaar. Het afweersysteem raakt uit evenwicht waardoor het de cellen aanvalt die insuline aanmaken.
- Eén op de tien diabetespatiënten heeft diabetes type 1, de andere negen hebben diabetes type 2.