Ik hoop niet dat straks alarmknoppen of beveiligers nodig zijn om gewoon mijn werk te kunnen doen

Flats. Het spuug druipt van het glas. Daarachter zit een verbouwereerde assistente. Daarvoor staat een grote boze man. Vrijdagavond laat, een kleine huisartsenpost in een landelijk deel van Nederland. De ene huisarts is op pad voor een spoedvisite, de ander voert een gesprek. De assistente zit alleen.

De boze man staat daar met zijn moeder die al een paar dagen pijn in haar hand heeft. De assistente legt uit dat zoiets vervelend is maar geen reden voor een spoedbezoek. Pijn in een gewricht zonder koorts of roodheid is nooit een ernstig probleem. Dat valt niet in goede aarde. Het lukt de assistente niet de angel uit het conflict te halen. De man spuugt, scheldt en dreigt. Uiteindelijk druipt hij af. De assistente blijft ontredderd zitten. De huisartsen willen aangifte doen, zoals ook werkgever- en werknemersorganisaties in de huisartsenzorg aanbevelen. De politie wil die aangifte niet opnemen, omdat de man niet met de dood dreigde en er glas tussen het spuug en de assistente zat. Dan is het volgens de dienstdoende agent geen strafbaar feit.

Vijf jaar geleden had 80 procent van de assistentes last van agressie en 60 procent van de huisartsen. Hoe het nu is? Geen idee. Een paar weken geleden werd een huisarts in mijn regio tijdens een dienst drie keer bedreigd. Dat is nogal uitzonderlijk, maar niemand blijkt echte registratiecijfers te hebben als ik een rondje instanties bel. De meest recente cijfers komen uit een enquête die dit jaar onder werkgevers in de zorg is gehouden: 62 procent van de werkgevers geeft aan dat er in het afgelopen jaar agressie-incidenten waren. Die zijn het vaakst in de GGZ en in ziekenhuizen en bij bijna de helft van de ondervraagde huisartsen.

Het lukt meestal wel de oplopende spanning te deëscaleren. Als het toch uit de hand loopt, hebben hulpverleners de neiging te denken dat hun communicatievaardigheden niet optimaal zijn. De een kan weliswaar een boze man makkelijker tot bedaren brengen dan de ander, maar assistentes of huisartsen beginnen nooit uit zichzelf te schelden, te spugen en te dreigen. Sommige patiënten doen dat wel.

We zitten op zo’n spoedpost voor mensen die ons nodig hebben en niet voor mensen die ook overdag naar de huisarts hadden kunnen gaan. Verbale agressie uit angst, emotie of een psychiatrische stoornis is naar en vervelend, maar met enige moeite nog wel te verdragen. De intimiderende en vernederende agressie om iets gedaan te krijgen komt veel harder binnen. Een op je gezicht gerichte klodder spuug voelt als een ultieme vernedering, zelfs als je achter glas zit. Ik hoop niet dat straks alarmknoppen of beveiligers nodig zijn om gewoon mijn werk te kunnen doen. Als dienstdoende agenten nu eens gewoon de aangifte zouden opnemen, ook al was er glas? Dat zou helpen, zij het achteraf. Maar als het lontje van mensen nu eens ietsjes langer werd? Dat zou pas echt helpen. Dat eerste is wel te regelen maar hoe dat laatste moet, zou ik absoluut niet weten.