Minister Dekker oogst kritiek en onbegrip met zijn herziening van de rechtsbijstand
Minister Dekker wil een ‘poortwachter’ voor de rechtsbijstand. De oppositie is kritisch, net als de advocatuur.
Dat er iets moest gebeuren met de gesubsidieerde rechtsbijstand voor mensen met een kleine beurs stond vast. De vergoeding voor sociale advocaten zijn ontoereikend, zo stelden diverse onderzoekscommissies vast. Ook vinden alle partijen dat niet alle arbeidsconflicten of echtscheidingen voor de rechter hoeven te eindigen.
Maar de drastische herziening van het stelsel die minister Sander Dekker (VVD, rechtsbescherming) vandaag presenteerde, oogst vooral kritiek en onbegrip. Dekker wil een soort poortwachter introduceren. Een nieuwe onafhankelijke instantie moet beslissen of iemand recht heeft op een gesubsidieerde advocaat. “Net zoals de huisarts beslist over doorverwijzing naar een specialist”, aldus Dekker.
Ook komen er ‘rechtshulppakketten’, advies of bijstand tegen afgesproken prijzen. Coöperaties van sociale advocaten, maar ook verzekeraars en andere partijen kunnen deze pakketten aanbieden.
Wie weinig verdient, kan nu nog bij een van de 30 Juridische Loketten in het land terecht. Als het probleem complex is, krijgen mensen een (bijna) gratis advocaat toegewezen.
Kille sanering
Volgens de minister blijft in zijn plannen de toegang tot rechtsbijstand voor iedereen gegarandeerd. Ook in civiele zaken, zoals scheidingen of schuldproblemen. Maar hierover leven twijfels. De Nederlandse Orde van Advocaten noemt het een ‘kille sanering’, omdat Dekker voor zijn herziening geen extra geld uittrekt. Voorzitter Bernard de Leest stelt dat een rechtzoekende zo wordt afgehouden van bijstand. “Dit betekent heel veel meer bureaucratie en dubbel werk. Wie heeft het laatste woord als deze instantie zegt dat jij geen advocaat nodig hebt?”
De oppositie in de Tweede Kamer hekelt vooral de komst van zo’n poortwachter. “De toegang tot het recht is het fundament van onze rechtsstaat. Dit vergroot de kans op klassenjustitie”, zegt SP-Kamerlid Michiel van Nispen. Hij ziet ook geen enkele reden voor aanbesteding van de rechtshulp. “Dat leidt tot een zoektocht naar het goedkoopste pakket.” GroenLinks vreest dat de tweedeling tussen zelfredzame en niet-zelfredzame burgers alleen maar groter wordt.
Dekker hoopt dat er met zijn stelselherziening minder rechtszaken komen. Alleen dan krijgen ook de sociale advocaten volgens de minister een hogere vergoeding. Want er komt niet meer geld bij, dat blijft 400 miljoen euro per jaar. Deze kosten bleven de afgelopen tien jaar gelijk, terwijl het aantal zaken flink steeg tot 450.000.
Coalitiepartij D66 noemt het plan ‘ambitieus’ maar ziet ook een ‘hoop onduidelijkheid’, vooral over de vergoeding voor advocaten en de aanbesteding van de rechtshulp.
Is er dan niets positief te melden? Jawel. De SP is blij dat mensen straks voor juridische hulp op meer locaties terecht kunnen, in buurthuizen of bibliotheken. Lof is er bij alle partijen dat de minister overheidsinstanties – zoals de sociale dienst, IND of UWV – met hogere proceskosten wil dwingen zich bij een conflict met burgers minder formeel op te stellen, wat vaak tot rechtszaken leidt.
Lees ook:
Advocaten slaan alarm: Dekker houdt burgers met weinig geld weg van een advocaat
De minister wil burgers met een laag inkomen meer zelf laten betalen voor juridische hulp bij bijvoorbeeld echtscheidingen. Dat stuit op bezwaren bij rechtshulpverleners.