Ruzie tussen Trump en CNN: wat ging er mis?

• Lambert Teuwissen

  redacteur Online

De botsing tussen de Amerikaanse president Trump en een CNN-verslaggever in het Witte Huis houdt de gemoederen al dagen bezig. Woensdag trok het Witte Huis na een onstuimige persconferentie de toegangspas van journalist Jim Acosta in.

Vandaag zei Trump nog een keer dat hij niet van plan is om de beslissing terug te draaien. "Hij (Acosta, red.) is heel onprofessioneel. Hij is niet erg slim, maar hij heeft een luide stem", zei de president. "Je moet het Witte Huis met respect behandelen. Je moet de president met respect behandelen." Ook sprak hij tegen dat een video van de woordenwisseling is bewerkt, zoals Amerikaanse media gisteren meldden.

Voorafgaand aan zijn vertrek naar Frankrijk, waar Trump dit weekend de herdenking van het einde van de Eerste Wereldoorlog bijwoont, dreigde hij dat nog meer verslaggevers er rekening mee moeten houden dat hun accreditatie wordt ingetrokken. Acosta is overigens wel naar Parijs vertrokken om het bezoek van Trump aan Frankrijk te verslaan: vanochtend twitterde hij een selfie bij de Eiffeltoren.

Het is het nieuwste hoofdstuk in de complexe relatie tussen de Amerikaanse president en de grote nieuwszender. Hoe kon het zo misgaan? Een terugblik met twee Amerikadeskundigen:

"Daar gaan we weer", verzuchtte Trump woensdag, toen CNN-journalist Jim Acosta een kritische vraag aankondigde. De korzelige interactie die volgde, kostte Acosta uiteindelijk zijn toegang tot de persruimte van het Witte Huis.

Trump is al tijden vijandig tegen CNN en de zender volgt de president kritisch, maar beide profiteren ook van die getergde wisselwerking, zeggen deskundigen. "Het is een symbiotisch proces", vertelt Dan Hassler-Forest, docent mediastudies aan de Universiteit Utrecht. "CNN is een van de nieuwsbedrijven die het meeste voordeel hebben gehad van Trump. En Trump heeft nieuwszenders en kranten hard nodig."

Voorgeschiedenis

Trump heeft een lange geschiedenis met CNN-baas Jeff Zucker. Die stond ooit aan de wieg van het reality-programma waarmee Trump uitgroeide tot een mediapersoonlijkheid, The Apprentice. "Als je iemand de schuld wilt geven van de onwaarschijnlijke opkomst van Donald Trump, dan is Jeff Zucker een goed begin", schreef The Washington Post eens.

Zucker stond inmiddels aan het roer van CNN toen Trump zijn kandidatuur voor het presidentschap aankondigde. Al bij die eerste persconferentie was duidelijk dat de onconventionele vastgoedmagnaat de tongen los zou maken. Zucker zag dat voor- en tegenstanders zich keer op keer weer opwonden, en daarvoor gretig op de nieuwszenders inschakelden.

"Iedereen zegt altijd: we willen het niet meer over Trump hebben, ik heb er genoeg van", legde hij eens uit. "Maar uiteindelijk wil iedereen het wel over hem hebben. Als we wegschakelden, verdwenen de kijkers. En dus bleef Donald Trump domineren."

"Het is misschien niet goed voor Amerika, maar wel voor CBS", beaamde ook de baas van die tv-zender, Les Moonves, verlekkerd over het "circus" van Trump in 2016. "Wie had zoiets kunnen verwachten: het geld stroomt binnen. Wat een lol. Het is erg om te zeggen, maar kom maar op, Donald, ga vooral door."

Commercieel

"Zo'n nieuwszender heeft een commercieel belang bij het opkloppen van nieuws", zegt Hassler-Forest. "Iemand die zo prikkelt en emotioneert levert betere televisie op dan Hillary Clinton of andere traditionele politici."

CNN, dat al jarenlang de kijkcijfers zag teruglopen, kon ineens rekenen op een kijkcijfercanon, in plaats van te moeten wachten op natuurrampen, aanslagen of vliegtuigongelukken. De 400.000 kijkers per dag werden er al snel 700.000.

Kritischer

Langzaam werd de toon over Trump wel kritischer. "We hebben misschien te veel van zijn campagnebijeenkomsten gewoon doorgezet", gaf ook Zucker vlak voor de verkiezingen toe. CNN werd feller.

Trump reageerde. Op Twitter nam hij geregeld de zender onder vuur: Fake News, Get back to honest reporting, Fake News CNN, A fraud on the American Public, Fraud News CNN. Ook deelde Trump een filmpje waarin hij worstelde met het CNN-logo. Bij rally's werd regelmatig "CNN sucks" gescandeerd en werden journalisten uitgejouwd.

Ook zette Trump CNN-journalist Jim Acosta geregeld te kijk. "Jij niet. Ik ga je vraag niet beantwoorden, jij bent nepnieuws", beet hij hem al toe tijdens zijn eerste persconferentie.

Status

Volgens Hassler-Forest hoeft Acosta niet rouwig te zijn om die behandeling. "Het geeft CNN legitimiteit en status. Hoe vaker Trump zegt dat CNN fake news is, hoe meer zij kunnen zeggen dat ze juist de waarheid brengen."

De woordenwisseling van afgelopen week ziet Hassler-Forest dan ook door die lens. "Jim Acosta heeft als een gelikte verslaggever een kans gezien", meent hij. "Hij zag het als een goed mediamoment: dit speelt goed op tv, dus ik ga gewoon door. Het is een wereldverhaal. Dat hij eruit wordt gegooid, maakt een ster van hem. Hij kan hier nog jaren van profiteren. Daar zie je die symbiose terug."

Cynisch

"Ik vind dat een heel cynische kijk op de journalistiek", werpt Sara Polak tegen. De universitair docent American Studies aan de Universiteit Leiden denkt dat Acosta oprecht gefrustreerd raakte van Trump. "Als je dit framet als twee kemphanen die tegenover elkaar staan, dan devalueer je de basale journalistieke principes waar CNN en Acosta voor staan."

Ze geeft toe dat Acosta van haantjesgedrag te beschuldigen is, maar het diende een groter doel dan alleen zijn populariteit of kijkcijfers. "Hij ziet zichzelf ook als de waakhond van de politiek, dat heeft altijd een belangrijke waarde gehad in het Amerikaanse bestel. Acosta is misschien ijdel, maar Trump niet minder. En die wil bovendien de aandacht afleiden van zijn onmenselijke beleid en het impliciet toestaan van racisme."

Kwalijker vindt Polak daarom dat deze ophef nu weer het nieuws beheerst. "Het is het relletje van de dag. Trump weet heel goed hoe hij hijgerig het nieuws moet domineren. Dat is niet goed voor het beeld van de journalistiek als integer en gecommitteerd aan de waarheid. Trump en zijn staf houden de pers een worst voor waar toch steeds op gereageerd wordt."