Wat meer Europese solidariteit met Italië graag!

Al een paar weken verbaas ik me over de vijandige manier waarop Nederlandse politici en EU-functionarissen de nieuwe Italiaanse begroting bekritiseren. Ook de meeste media citeren vooral critici van deze begroting en richten hun berichtgeving op de onverantwoordelijkheid van de twee partijen die samen de Italiaanse regering vormen.

Kern van de kritiek is gericht op twee maatregelen: de invoering van een beperkte vorm van basisinkomen en het terugdraaien van de snelle verhoging van de pensioengerechtigde leeftijd. Daaraan gekoppeld is de zorg over het feit dat de overheidsschuld in Italië onverantwoord zou toenemen.

Ik ben geen fan van de populistische Vijfsterrenbeweging, maar een aantal goede punten heeft die zeker. Een minimaal soort van basisinkomen gun ik iedereen. Sterker nog, ik vind het een steengoeie maatregel.

Het idee van een burgerinkomen is minder radicaal dan het lijkt. Het is in feite een werkloosheidsuitkering die twee jaar duurt. In Nederland was de uitkering teruggebracht naar 24 maanden, maar wordt nu weer uitgebreid naar 36 maanden. De Italiaanse maatregel is niet meer dan een inhaalmanoeuvre naar een fatsoensniveau dat zou moeten gelden voor alle Europeanen.

De les lezen

Van de Lega Nord ben ik een uitgesproken tegenstander. Hun nationalisme en de antimigratie-opstelling deel ik niet. Maar een mindere stijging van de pensioenleeftijd, daar is toch ook de tamelijk brave FNV voor. Helemaal teruggaan naar 62 jaar lijkt me vergaand, maar een pas op de plaats en eventueel een stapje terug moet bespreekbaar zijn.

Is deze houding nu weer ingegeven door de wens om onze eigen banken te ondersteunen, zoals dat ook bij Griekenland het geval was? De ‘hulp’ die dat land kreeg ging rechtstreeks naar de Deutsche Bank en consorten. De conclusie over Griekenland van Jeroen Dijsselbloem was achteraf dat er misschien toch wel een beetje te fors was bezuinigd. Gaan we nu weer in de fout door Italië de les te lezen?

Het is een voorspelbare reactie dat de financiële markten zich opnieuw en onmiddellijk roeren. Kredietbureau Moody’s verlaagde als bediener van de financiële markten meteen de rating. Onze goedlachse oud-minister Gerrit Zalm is lid van de board of directors van dit instituut. Ook nu weer zijn buitenlandse banken de grote belanghebbenden. Ongeveer een derde van de staatsschuld is in buitenlandse handen. De Nederlandse ING hoort daar ook bij.

Boekhoudersmentaliteit

De zorg over de omvang van de overheidsschuld wordt in dit debat als belangrijk argument genoemd. Nu is de hoogte van de overheidsschuld geen zuivere wiskunde maar vooral een kwestie van politieke economie.

In de benadering van de politieke economie zijn machtsverhoudingen en de verdeling van inkomens belangrijke analyse-elementen. In die zin zijn bijvoorbeeld hogere belastingen op vermogen, op erfenissen en op de hoogste inkomens goede mogelijkheden om in de afwegingen voor toekomstig beleid te betrekken.

We moeten in het kiezen van een positie in deze discussie ook oppassen dat we ons niet laten leiden door vooroordelen over Zuid-Europese landen. Het feit dat het voor ons prettige vakantielanden zijn, betekent niet dat de inwoners daar ook voortdurend vakantie vieren. Een beetje meer Europese solidariteit lijkt mij een belangrijk middel om Europa toekomstbestendig te maken, zoals de Franse president Macron ook aangaf. Dat is een betere strategie tegen populisme dan de vertoonde boekhoudersmentaliteit. Als de beoogde economische groei in Italië ook nog wordt gebruikt voor investeringen in de energietransitie, neemt ook die toekomstbestendigheid toe.

Lees ook:

Zoekt Rome ruzie? Kom maar op, zegt de EU

Voor het eerst keurt Brussel een nationale begroting in haar geheel af. Ook een primeur: Italië heeft lak aan de regels.

Italië laat tekort verder oplopen

De Italiaanse coalitie heeft de begroting rond. Het is vooral de eigen politieke agenda die erin doorklinkt.