Staatssecretaris Harbers: ‘Ik ben gewoon hartstikke menselijk’

Het optreden van het Iraakse jongetje Nemr in de documentaire Terug naar je eige land van Tim Hofman is niet zonder gevolgen gebleven. Al meer dan 200 duizend mensen tekenden de petitie voor ‘een kinderpardon dat wél werkt’, maar staatssecretaris Mark Harbers (Justitie en Veiligheid, VVD) is ook na het zien van de documentaire allerminst van mening veranderd. ‘Ik snap dat je als kijker al heel snel denkt: ‘Help, dit is wel heel zielig.’ Maar ik ken ook de andere kant van het verhaal. Voor de kinderen ligt het anders, maar voor de ouders kan dit niet als een verrassing komen. Die weten al vijf jaar, of langer, dat ze geen rechtmatig verblijf in Nederland krijgen.’

Wat vindt u van de aanpak van Tim Hofman om met een kind naar politici te gaan?

‘Een zekere mate van activisme kun je deze journalist niet ontzeggen, maar wie ben ik om activisme te veroordelen? Het staat iedereen vrij om aandacht te vragen voor iets. Het staat ook iedereen vrij om vervolgens een oproep te doen aan de politiek om het kinderpardon te verruimen. Ik heb alleen redenen om te zeggen: ik vind het niet verstandig. Dat gaan we dus niet doen.’

U zegt dat er ook een andere kant van het verhaal is. Welke?

‘Ik duik in al die dossiers. Dan zie je vaak tal van ingewikkeldheden: verkeerde gegevens, onjuiste identiteiten, andere landen van herkomst. De uiteindelijke beslissing is uitsluitend gebaseerd op het dossier. Of de zaak in de media al dan niet selectief naar buiten wordt gebracht, maakt niet uit.’

Wat gaat er aan de kant van de overheid mis als een jongetje van 9 dat hier geboren is nog steeds met uitzetting wordt bedreigd?

‘Ik stel vast dat hier vooral van de kant van de ouders iets misgaat. Ze krijgen meerdere keren te horen dat een asielstatus er niet in zit, leggen zich daar niet bij neer en denken na verloop van tijd: ‘Ik ga het toch weer proberen. Kijken of ik nog een andere reden heb, of ik een herhaalde aanvraag kan doen met een nieuw verhaal.’ Maar je weet zelf het beste of er iets met jezelf of met het land van herkomst is veranderd. Als je deep down weet dat dat niet het geval is, moet je het niet gek vinden dat je geen gelijk krijgt.’

U vindt niet dat kinderrechten veel zwaarder moeten wegen, zoals onder anderen de Kinderombudsman bepleit? 

‘Via mijn voorgangers, rechters en alle jurisprudentie is vastgesteld dat kinderrechten meewegen, maar dat ze geen doorslaggevend argument zijn. Als je dat wel doet, is dat een enorme prikkel voor ouders om de kinderen als pion in te zetten voor een verblijfsvergunning. Dat is niet de boodschap die we in dit land willen afgeven.

‘Er zijn nu al genoeg mensen die zich zorgen maken, die zich afvragen of we het allemaal wel aankunnen. We zien dat de doorstroom van statushouders naar gemeenten stagneert. Dat komt omdat de hele woningmarkt krap is, maar het illustreert wel hoe moeilijk het is om iedereen in Nederland een plekje te geven. Laten we de plekken die we hebben dan geven aan mensen die echt op de vlucht zijn voor oorlog of in hun land van herkomst worden vervolgd. 

‘Als ik kijk naar de verkiezingen, naar de opiniepeilingen, naar de partijstandpunten zie ik dat heel veel Nederlanders goed willen doen voor mensen die iets te vrezen hebben in hun land, maar ze vinden niet dat iedereen hiernaartoe kan komen.’

Als Nemr straks uitgezet wordt met de camera van Tim Hofman op hem gericht, gaat u dat nooit winnen.

‘Is het ingewikkeld, is het moeilijk, is het emotioneel? Ik ben de eerste om dat te erkennen. Maar als we dat niet willen, kan dus iedereen naar Nederland komen. Dat is feitelijk wat u zegt. Ik geef op een briefje dat we dan in Nederland ook een hoop gedoe krijgen. Dat gaan we het op den duur ook niet meer voor elkaar krijgen om echte vluchtelingen hier een plaats te geven en dat goed te regelen.

Voorstanders van een pardon zeggen: we moeten bij de huidige groep nog een keer over het hart strijken en dan regelen we het daarna beter.

‘Nee. Dat moeten we niet doen. Dan blijf je om de vijf jaar met een pardon komen. In 2007 hadden we al een generaal pardon en in 2013 het kinderpardon. Enkele honderden kinderen konden daarvan gebruik maken. Daarna zouden alleen nog kinderen in aanmerking komen die écht niet terug kunnen. Als we dan nu weer met de hand over het hart strijken, zal er opnieuw een groep zijn die niet aan alle criteria voldoet. Die mensen melden zich dan over een paar jaar weer. Ze krijgen een prikkel om het leven in Nederland nog een paar jaar te rekken in de hoop dat er dan weer een regeling komt. Dan is het einde zoek.’

Volgens Jesse Klaver draait het om menselijkheid.

‘Ik weet van mezelf dat ik gewoon hartstikke menselijk ben. De emoties die ik voel, zullen niet veel anders zijn dan die van alle mensen die een rol spelen in ons stelsel, de beslismedewerkers, de rechters… Het is mensenwerk en aan het eind van de dag kan de beslissing zijn: dit verhaal geeft recht op bescherming in Nederland, en dit verhaal niet.

‘Wat ik graag zou willen is dat ouders al veel eerder zeggen: ‘Nederland is een van de allerfijnste landen op de wereld, we zouden hier dolgraag willen blijven, maar het heeft geen zin om vast te houden aan een droom die er niet is.’ Hoe pijnlijk ook: het is verstandiger om een toekomst op te bouwen in het land van herkomst. Dat lijkt me een heel stuk beter dan hier in een sober azc te zitten met beperkte voorzieningen en met de wetenschap dat je je kinderen geen toekomst kunt bieden.’

Hoe kijkt u naar het Armeense gezin dat zich nu verschanst in een kerk in Den Haag?

‘Ook daarvan stel ik vast: het is geen oplossing op lange termijn. Uiteindelijk staat de ontwikkeling van die kinderen stil. Dan denk ik: er is een land waarnaar je terug kunt, waar de toekomst van je gezin ligt en die je daar vorm kunt geven. Die toekomst is niet voorhanden in Nederland.’

U heeft ze misschien hoop gegeven door de Armeense kinderen Lili en Howick op het allerlaatste moment nog een verblijfsvergunning te geven?

‘Die beslissing volgde uit mijn discretionaire bevoegdheid. Dan kijk ik op verzoek nog een keer naar een dossier en beslis op basis van het hele samenspel van omstandigheden wat uniek en schrijnend is. Iedereen probeert te achterhalen waarom de beslissing is gekanteld, maar die vraag zal ik net als mijn voorgangers nooit beantwoorden.’