De Russische wet is er niet voor slachtoffers van huiselijk geweld
Huiselijk geweld lijkt in Rusland de gewoonste zaak van de wereld. Zo’n twintig procent van de vrouwen heeft ermee te maken. En bij de rechter hoeven ze niet aan te komen.
“Ik had bloeduitstortingen in mijn gezicht, schrammen op mijn rug, een verstuikte pols, blauwe plekken en wonden op armen, benen en schouders. Maar getuigen zijn er niet, want huiselijk geweld gebeurt nu eenmaal niet voor de camera. Zelfs de foto’s die ik van mijn blauwe plekken nam golden niet als bewijs, werd me gezegd, omdat er geen datum op stond.”
Toen de nu 26-jarige kersverse moeder Irina na een jaar van huiselijke tirannie en groeiende wanhoop eindelijk de moed had verzameld buitenshuis steun te zoeken, kreeg ze direct weer klappen van haar toenmalige partner. ‘Het kind laat je hier, zelf ga je maar weg, ik heb je niet nodig’, zei hij haar.
Een vrouw wordt recht in het gezicht gezegd: dit is een zaak van uw gezin, geen misdaad
Opvanghuis
Dankzij hulp van een tante heeft Irina nu ver van haar eigen woonplaats in het zuiden van Rusland, samen met haar eenjarige zoontje, een veilig onderkomen gevonden in een opvanghuis onder de rook van Moskou. Een particuliere hulporganisatie voor vrouwen opereert er op het terrein van een klooster, op enkele tientallen kilometers van de hoofdstad. Irina en haar lotgenoten vinden de kloosterdiscipline niet altijd even makkelijk, maar ze zijn blij met de materiële en vooral ook psychologische hulp die ze krijgen.
“Irina lijdt aan posttraumatische stressstoornis”, zegt Aljona Sadikova, hoofd van het hulpcentrum ‘Kitezj’. Ze is lang niet de enige. Huiselijk geweld tegen vrouwen is een chronisch probleem in Rusland, en de situatie is volgens hulporganisaties alleen maar verslechterd door een wetswijziging uit 2017, die het toebrengen van lichamelijk letsel door gezinsleden uit de criminele sfeer heeft gehaald. Volgens de pleitbezorgers van de wetswijziging in de regeringspartij Verenigd Rusland was die nodig om de positie van het gezin te versterken.
Naar schatting een op de vijf Russische vrouwen krijgt te maken met geweld door haar partner. De ‘eerste klappen’ zijn niet strafbaar. Herhaald gebruik van geweld is dat formeel wel, maar is ook lastig te bewijzen. Bovendien wordt de teller weer ‘op nul’ gezet als er volgens de rechter sprake is van ‘verzoening’ na het eerste incident en dat kan eindeloos zo doorgaan.
Naar schatting 60 tot 70 procent van de getroffenen doet geen aangifte
Het gevolg is dat vrouwen nu bijna nergens meer terecht kunnen met hun klachten. Naar schatting 60 tot 70 procent van de getroffenen doet volgens sommige experts sowieso geen aangifte, en wie dat wel doet krijgt meestal nul op het rekest.
Strafvervolging
“Inmiddels zien we in de overgrote meerderheid van de gevallen afwijzing van strafvervolging”, zegt Nadezjda Zamotajeva, psycholoog en directeur van Sjostry (Zusters), een organisatie die steun geeft aan slachtoffers van seksueel geweld. “Een vrouw wordt recht in het gezicht gezegd: dit is een zaak van uw gezin, het is geen misdaad, maar een familiezaak. De politie bemoeit zich er niet mee. En ik ben ervan overtuigd dat dit vooral gebeurt om het misdaadcijfer omlaag te brengen.”
De excessen die zich daarbij voordoen schokken zelfs doorgewinterde hulpverleners als Zamotajeva. “Iedereen kent het geval van Margarita Gratsjova. Haar man nam haar mee naar buiten en hakte haar handen af. Andere gevallen kennen zelfs een dodelijke afloop. Het probleem wordt ontkend. Dat is de ellende die de decriminalisering heeft teweeggebracht.”
Irina ondervond de gevolgen van de wetswijziging aan den lijve. De politie negeerde haar herhaalde pogingen tot aangifte tegen haar partner, die haar vooral na de geboorte van hun kind steeds vaker met de vuisten bewerkte. Hij toonde geen interesse in haar toen ze tijdens de zware zwangerschap meermalen langdurig in het ziekenhuis lag. Pas toen het kind – te vroeg – werd geboren liet hij van zich horen, eiste dat het jongetje zijn achternaam en de door hem gekozen voornaam zou dragen. “Ik ging met alles akkoord omwille van het kind en ons gezin”, zegt ze. “Daarmee tekende ik mijn eigen doodvonnis, want hij kreeg daardoor macht over mij.”
Schade
Juist als ze een kind krijgt, wordt een vrouw kwetsbaar, is haar stellige overtuiging. “Ze wordt dan in materieel opzicht volledig afhankelijk van de man. Die vindt dat zij hem in alles moet gehoorzamen. En zo gauw er een kind in het spel is, zegt onze samenleving: omwille van het kind moet je dit over je heen laten gaan. In diezelfde geest werkt onze wet.”
Aljona Sadikova hoopt dat de gewraakte wetswijziging vroeg of laat weer wordt teruggedraaid. De gevolgen kunnen anders funest zijn, gelooft ze. “Vaak nemen kinderen het gedrag van hun vader over. Een vrouw die hier kwam, werd geslagen door haar zoontje. ‘Papa doet dat toch ook’, zei hij. Zo’n jongen kan later als hij groot is ook zijn vrouw gaan slaan. Geweld is een probleem dat niet zomaar vanzelf verdwijnt. Als wij er niet over praten, als we niet de gevolgen ervan laten zien, zal de samenleving daar heel erg onder blijven lijden.”
De naam van Irina is op haar verzoek veranderd. Haar echte en volledige naam is bekend bij de redactie.
Lees ook:
Een corrigerende tik moet kunnen in Rusland
Huiselijk geweld is een groot probleem in Rusland. Er lag een strenge wet, maar die wordt deels teruggedraaid. Om de traditionele familiewaarden te beschermen.