Soros is de ideale vijand: Joods, rijk, pro-migratie

Waar extremistische geweldsincidenten zijn, duikt telkens de naam Soros op. Steevast is de 88-jarige Amerikaans-Hongaars en Joodse miljardair onderwerp van verdachtmakingen door radicaal-rechts in zowel Europa als de Verenigde Staten. Hij speelt een hoofdrol in complotten die in sommige hoofden een eigen leven gaan leiden.

Zoals bij Robert Bowers, de man die dit weekend elf mensen doodschoot in de Tree of Life-synagoge in Pittsburgh. De dader, een antisemiet en moslimhater, was volgens Amerikaanse media gegrepen door verhalen dat Soros een ‘migrantenkaravaan’ zou sponsoren en verspreidde via sociale media samenzweringstheorieën over de filantroop.

Nog geen week eerder werden bij de woning van Soros in de buurt van New York, en in de post van verschillende Democratische leiders, explosieven aangetroffen. Ook in dat geval bleek de dader te verkeren in een parallel universum, dat werd gedomineerd door Soros-complotten. In Europa, en met name Hongarije, wordt Soros al net zo vaak als zondebok aangewezen door radicaal-rechtse of populistische politici die zich verzetten tegen migranten, moslims en andere minderheden.

Hoe is het mogelijk dat één man zoveel haat opwekt? Vier vragen over de miljardair-filantroop.

1 Wie is George Soros?

Soros werd in 1930 in Boedapest geboren als György Schwartz. Omdat de familienaam in het toenemend antisemitische Hongarije van die tijd argwaan wekte, veranderde zijn vader die in Soros. De familie overleefde de nazibezetting en Jodenvervolging dankzij valse papieren. Na de bezetting door de Sovjets vertrok Soros junior naar Londen, waar hij zijn studie economie bekostigde met bijbaantjes in de horeca en bij de spoorwegen. Vandaar trok hij naar de VS, waar hij verschillende beleggingsfondsen oprichtte. Het geld dat hij met slimme investeringen verdiende, doneerde hij aan democratische bewegingen, zoals de anticommunistische beweging in Oost-Europa.

De grote klapper kwam in 1992, toen Soros in één dag 1 miljard dollar verdiende met de slimme verkoop van het overgewaardeerde Britse pond, een speculatie waarop hij ook veel kritiek kreeg. Een jaar later richtte hij de Open Society Foundations (OSF) op. Die naam ontleende Soros aan zijn ideologische inspirator, de Oostenrijkse filosoof Karl Popper, die stelt dat samenlevingen alleen kunnen floreren als zij zijn gebaseerd op openheid.

Lees ook: Explosief gevonden bij woning filantroop George Soros

2 Wat doet Soros nu precies met al dat geld?

Het door Soros opgerichte OSF is een fonds dat zich in meer dan honderd landen inzet voor democratisering, tolerantie en pluralisme. Projecten die met OSF-geld gesteund worden gaan over het ontwikkelen van de rechtsstaat, onderwijs, de publieke sector, persvrijheid en toegang tot gezondheidszorg. En over de opvang van vluchtelingen en migranten. OSF ontving in 2017 18 miljard dollar van Soros, die daarmee het voortbestaan van OSF wil garanderen. Het totale bedrag aan donaties wereldwijd staat op 32 miljard dollar, aldus de OSF-website. Na de val van de Berlijnse Muur richtte Soros de Central European University (CEU) in Boedapest op, met als doel kritisch denken te bevorderen bij de onder het totalitarisme opgegroeide jeugd. In de VS steunt Soros sinds jaar en dag de Democratische Partij met honderden miljoenen.

3 Waarom wordt hij zo gehaat?

Soros’ activiteiten blijken een dankbaar mikpunt van bewegingen en politieke partijen met een nationalistische, populistische of ronduit extreem-rechtse agenda. Aanhangers daarvan verzetten zich met hand en tand tegen de openheid en tolerantie die Soros predikt, zeker waar het moslims en migranten betreft. Voor hen belichaamt Soros de ‘ideale’ vijand: links, Joods, rijk, democratisch.

Lees ook: Waarom is George Soros de kop van jut?

Hij staat voor hen bovendien symbool voor buitenlandse inmenging. Tegenstanders sturen naar hartelust complottheorieën de wereld in waarin Soros wordt voorgesteld als de belichaming van het kwaad. De nationaal-conservatieve Fidesz-regering in zijn geboorteland Hongarije bestempelde de miljardair tot staatsvijand. Daar bereikte de anti-Soros- hetze dit jaar een kookpunt met de verspreiding van posters waarop de filantroop was afgebeeld op een manier die associaties oproept met de jaren dertig. En dat terwijl de Hongaarse premier Viktor Orbán zelf ooit in Londen studeerde met een beurs van Soros. Als gevolg van de hetze dreigt de CEU dit jaar nog haar licentie te verliezen. Tienduizenden Hongaren gingen de straat op om de universiteit te steunen. CEU-hoogleraar István Rév zette in 2017 voor NRC uiteen hoe de Hongaarse regering antisemitische én antimoslimsentimenten op de persoon van Soros weet te projecteren: „

De overheid claimt dat aanhangers van globalisering – de mensen die aan de touwtjes trekken in Brussel, decadente westerse speculanten van wie een stereotype bestaat dat zij joods zijn – migranten en vluchtelingen steunen, en dat zij Arabische terroristen naar Europa willen halen om de stabiliteit van de christelijke natiestaat te ondermijnen.” Soros wordt als zondebok ingezet waar het politici goeddunkt. De alt-rightbeweging in de VS en het rechts-conservatieve Fox News zetten Soros graag neer als financier van migratiestromen, de Russische president Vladimir Poetin stelt dat Soros overal verkiezingen beïnvloedt, de Italiaanse Lega-leider Matteo Salvini beloofde Soros’ migratiepolitiek te bestrijden.

4 Wat doet Soros in Nederland?

In Nederland trad Soros met OSF onder meer op als sponsor van het ja-kamp tijdens het referendum over het associatieverdrag met Oekraïne in 2015. Daarnaast financierde het fonds de afgelopen jaren enkele sociale initiatieven, waaronder een project voor de rechten van gehandicapten (2005), een studie naar de situatie van Somaliërs (2014), en de Islamitische koepelorganisatie SPIOR (2016).