Ze overleefde vele crises, maar de kiezer liet Merkel in de steek

Aan het tijdperk-Merkel komt een einde. Lang was het bijna onvoorstelbaar dat de wereldpolitiek het zonder de Duitse bondskanselier Angela Merkel zou kunnen stellen, maar vanaf volgend jaar wordt daarmee toch een begin gemaakt. Dan draagt zij het voorzitterschap van de christen-democratische CDU over aan een ander, mogelijk iemand die haar in 2021 kan opvolgen als kanselier.

Merkel is 64 jaar. Als de volgende Bondsdagverkiezingen in het najaar van 2021 worden gehouden, zal ze 67 zijn. Dat is geen vreemde leeftijd om uit de politiek te vertrekken. Toch sloeg haar mededeling dat ze bezig is aan haar laatste ambtstermijn, vandaag op een persconferentie, in als een bom.

Er is een hele generatie Duitsers opgegroeid zonder te weten dat een andere bondskanselier tot de mogelijkheden behoort. Angela Merkel leidde het land sinds 2005. Dat zal ze in 2021 dus zestien jaar hebben gedaan – vier regeerperiodes, in een wereld waarin het populisme terrein won.

Opvolger

Nadat ze vele crises had overleefd, was het uiteindelijk een gestaag afkalvende steun van kiezers voor haar CDU waartegen ze niet opgewassen bleek. Eerst was er, twee weken geleden, een verkiezingsnederlaag van zusterpartij CSU in Beieren. Nadat de CDU afgelopen zondag ook in de deelstaat Hessen tien procentpunten verloor aan de populistische AfD, kondigde Merkel aan dat ze het partijvoorzitterschap in december zal neerleggen.

“De CDU heeft de burgers niet voldoende kunnen overtuigen”, zei ze vandaag. Haar conclusie: “Politiek gezien kunnen we na deze verkiezingen in Hessen, in Beieren en na de tergend langzame landelijke formatie niet gewoon overgaan tot de orde van de dag. Het beeld dat deze regering uitstraalt, is onacceptabel.”

Als bondskanselier blijft ze voorlopig wel aan. In die functie is ze regelmatig uitgeroepen tot invloedrijkste politicus van de wereld, maar ook daaraan zal waarschijnlijk spoedig een einde komen. Het gezag van een politicus die aankondigt af te treden, is vaak al snel aangevreten. Mogelijke opvolgers zullen haar stoelpoten verder inzagen, politieke opponenten zullen haar regering proberen om te duwen en buitenlandse regeringsleiders zullen wachten op haar opvolger.

Vleugellam

Dat ze als een vleugellamme kanselier zou moeten functioneren, was eerder waarschijnlijk de reden dat ze het partijvoorzitterschap en de functie van kanselier in één hand wilde houden. Nu komt ze daarvan terug, onder druk van de politieke realiteit.

De in 1954 als Angela Kasner geboren Oost-Duitse natuurkundige –de naam Merkel kreeg ze van haar eerste echtgenoot, al eindigde dat huwelijk al in 1982 – werd achttien jaar geleden voorzitter van de CDU. De positie van bondskanselier, zoiets als de minister-president van Duitsland, kreeg ze vijf jaar later. Ze was de eerste vrouw in die positie en heeft haar land en de CDU sindsdien onafgebroken geleid.

Onder haar leiding doorstond Duitsland de eurocrisis relatief ongeschonden en speelde het land een toonaangevende rol in de EU. Ook leidde Merkel haar land bij de overgang naar meer duurzame energie.

‘Wir schaffen das’

In 2015 zette ze de toon in het vluchtelingendebat. In dat jaar kwamen 1,1 miljoen migranten naar Duitsland. ‘Wir schaffen das’, zei Merkel, een houding waarmee ze niet de hele Duitse bevolking achter zich wist te krijgen.

Bij de verkiezingen van 2017 verloor de CDU onder Merkels leiding, maar werd die wel weer de grootste partij. Daarna volgde de langste formatieperiode uit de Duitse naoorlogse geschiedenis.

Lees ook:

Wie wordt de nieuwe Merkel? Dit zijn de kanshebbers

Angela Merkel had haar positie als partijvoorzitter nog niet opgegeven, of de mogelijke opvolgers maakten zich al bekend. De vraag wie de nieuwe Merkel kan worden, houdt Duitsland al flink bezig.

Is Angela Merkel nog wel de vluchtelingenkanselier?

De ‘asielstrijd’ met minister van binnenlandse zaken Horst Seehofer kostte Angela Merkel bijna haar vierde regering. Met een compromis beslechtte ze die.