Versterk de democratie, in plaats van haar te verketteren

Het lijkt mode om democratie in twijfel te trekken. Politici zouden op uiterlijk gekozen worden en niet op inhoud. Aan de andere kant wordt door politici beweerd dat mensen niet goed in staat zijn in referenda zich uit te spreken. De stemmers zouden niet in staat zijn ingewikkelde zaken te doorzien.

In sommige democratische landen wordt op extremen gestemd. Zoals in Brazilië, Polen, Hongarije en Turkije. De geschiedenis leert dat als extreme politci gekozen worden ze, als ze eenmaal aan de macht zijn, proberen de democratie om zeep te helpen. Steevast wordt de pers monddood gemaakt en vakbonden of verboden of het leven zuur gemaakt. Democratie is te belangrijk voor het welzijn van de mensen om over te laten aan extremen.

In de Nederlandse verhoudingen lijkt mij dat de meeste politici die kandidaat staan geschoold zijn en weten wat er speelt. Het ‘argument’ dat veel politici van toeten noch blazen weten en gekozen worden op hun uiterlijk en hun vlotte babbel, is volgens mij onjuist. Misleiding en je beter voordoen dan je bent, is van alle tijden en volgens mij geen reden om de democratie, in twijfel te trekken. Het verdacht maken van politici is ook van alle tijden.

In een coalitie land als Nederland, verwateren verkiezingsprogramma’s als onderhandeld wordt over een regeerakkoord. Verkiezingsprogramma’s zijn beloften, vogels in de lucht. Het is beter om bij verkiezingen vooral te kijken naar wat partijen hebben gestemd tijdens de afgelopen zittingsperiode. Verkiezingswijzers over het verleden zijn geen vogels in de lucht maar harde feiten waarop je als kiezer je stemkeus kunt baseren.

Nog beter is het om over belangrijke - vooral sociale - kwesties correctieve referenda te houden. Het argument van vooral rechtse politici van de VVD, het CDA en nu ook D66, dat mensen complexe zaken niet kunnen doorzien en daarom niet ja of nee kunnen stemmen, vind ik ongehoord. Neem het Kunduz-akkoord van april 2012, ook wel lente akkoord genoemd. Daarin hebben VVD, CDA, D66, Groen Links en CU ingestemd met een versnelde verhoging van de AOW-leeftijd. Later is dat nog verergerd door de regeringscoalitie van VVD en PvdA.

De reden was dat de begroting sluitend moest zijn. Het probleem van de zware beroepen, vooral beroepen met zware lichamelijke arbeid, is daarmee verergerd in plaats van opgelost. Ook hebben de partijen die de AOW-leeftijd verhoogden, gezwegen over het feitelijk halveren (vanaf 2015) van de AOW-uitkering aan echtparen tot dat beide de AOW-leeftijd hebben bereikt. Voor die tijd kreeg een echtpaar waarvan één van de partners de AOW-leeftijd bereikte en de andere geen betaald werk deed toch een hele AOW. Na 1 januari 2015 werd dat een halve. Laat nu 70 procent van de mensen die lichamelijke arbeid doen éénverdiener zijn: zij worden dus zeer getroffen door de maatregelen.

Als de versnelde verhoging van de AOW-leeftijd aan Nederland was voorgelegd in een correctief referendum hadden de Nederlanders prima daarover kunnen stemmen. Politici die het Kunduz-akkoord hebben gesloten, hebben niet met te weinig verstand van zaken gehandeld. Maar de versnelde verhoging van de AOW-leeftijd stond niet in de verkiezingsprogramma’s. Nee, bijvoorbeeld bij GroenLinks stond in het programma dat mensen na 45 jaar werken AOW-gerechtigd zijn.

Het is zaak de democratie te verstevigen door directe invloed van de kiezer via referenda. Het in twijfel trekken van de democratie is verkeerd en plaveit de weg voor extremistische politici. Verkiezingswijzers kunnen beter gebaseerd worden op het stemgedrag van partijen in de afgelopen zittingsperiode dan op verkiezingsprogramma’s die in de praktijk onvoldoende een rol te spelen.

_{Anne van Dijk is oud-vakbondbestuurder (FNV).}