Van het gas af gaan is makkelijk te betalen met pensioengeld

Toen ik nog in Amsterdam werkte, liep ik tussen de middag weleens in het Sarphatipark. Op een hek had iemand daar gekalkt: 'Laat de rijken het gas betalen'. Dat was in de jaren tachtig van de vorige eeuw, toen er nog veel aardgas uit Groningen werd gehaald. De verdeling van de kosten stond toen blijkbaar al ter discussie.

Inmiddels is er heel wat gas onder Groningen vandaan gehaald, met alle negatieve gevolgen van dien. Het kabinet heeft besloten dat de aardgaswinning in Groningen uiterlijk in 2030 stopt. We staan voor een grote energietransitie: alle huizen van het gas, energie moet duurzaam worden opgewekt. De vraag is: wie gaat de kosten van die energietransitie betalen?

Energieneutraal maken zal bij het ene huis meer kosten dan bij het andere. Een ruwe schatting gaat uit van circa 50.000 euro per woning. In Nederland staan ongeveer 7,8 miljoen woningen, dat betekent een kostenpost van 390 miljard euro. Dat is ongeveer de helft van ons bruto binnenlands product, oftewel het inkomen dat we in Nederland samen verdienen.

Kosten voorschieten

De Nederlandse pensioenfondsen beheerden eind vorig jaar een vermogen van ruim 1300 miljard euro. Stel nu eens dat de pensioenfondsen de kosten zouden voorschieten van het energieneutraal maken van alle Nederlandse woningen. Ieder huishouden in Nederland heeft dan een schuld aan de pensioenfondsen van gemiddeld 50.000 euro. Stel nu eens dat daarmee ieder huishouden geen maandelijkse energiekosten meer heeft. Dat betekent dat er geen kosten meer zijn voor energietransport en de overheid geen energiebelasting meer heft. Als de pensioenfondsen een jaarlijkse rente van 3,5 procent over de schuld in rekening brengen, betaalt een gemiddeld huishouden 1750 euro per jaar aan de pensioenfondsen. Dat is ongeveer evenveel als de gemiddelde energierekening per huishouden op dit moment.

Voorfinanciering door pensioenfondsen kan huishoudens veel flexibiliteit geven als het gaat om betaling van energiekosten. Een huishouden met genoeg vermogen kan besluiten de schuld ineens af te lossen, en heeft daarmee geen energiekosten meer. Andere huishoudens kunnen besluiten de schuld geleidelijk af te lossen. En huishoudens die krap zitten of niet willen aflossen, kunnen de schuld laten staan. Aan het einde van het liedje zijn alle woningen in Nederland energieneutraal gemaakt, en zijn huishoudens gemiddeld niet meer aan energiekosten kwijt dan op dit moment.

Uiteraard is de werkelijkheid ook hier niet zo eenvoudig als het lijkt. Zo'n financieel neutrale transitie is alleen mogelijk als de overheid geen belasting meer heft over aardgas en elektriciteit. Aan de andere kant is een heffing op energieverbruik op dit moment deels bedoeld om de negatieve (milieu-)effecten van het gebruik van fossiele brandstoffen tegen te gaan. In die zin is een belasting op energieverbruik niet meer nodig, als we alleen nog gebruikmaken van duurzaam opgewekte energie. Bovendien kan de overheid zich met heffingen gaan richten op het nog resterende gebruik van fossiele brandstoffen, zoals een belasting op het gebruik van kerosine door vliegtuigen.

Overigens is het niet per se nodig dat pensioenfondsen de financiering van de energietransitie voor hun rekening nemen. Omdat het gaat om een potentieel rendabele investering, zou iedere investeerder een dergelijke financiering kunnen aanbieden. Waar het om gaat, is dat bij energietransitie de financiële kant niet een onneembare horde hoeft te zijn.

Lees ook:

Van het aardgas af, begin maar vast met isoleren

We moeten op korte termijn minder aardgas gaan gebruiken. Laten we daarvoor in de eerste plaats isolatie stimuleren, aldus Jade Oudejans, adviseur warmtetransitie.