Karipuna reist door Europa om de belangen van zijn gelijknamige gemeenschap onder de aandacht te brengen. NU.nl spreekt hem in Amsterdam, voordat hij terugkeert naar Brazilië. Pas in de jaren zeventig kwam de gemeenschap in contact met de overheidsinstanties die de Amazone beheren. Dat contact met de buitenwereld kwam de Karipuna duur te staan.
"We hadden eerst drie verschillende dorpen, maar een groot deel van onze gemeenschap is vermoord toen ons gebied werd geëxploiteerd voor rubber. De indringers doodden ons en brachten ziektes als malaria, gele koorts en verkoudheid mee. We waren niet bekend met deze ziektes en dat heeft ons vele levens gekost. Op een gegeven moment waren er nog maar acht mensen over. Vier volwassenen en vier kinderen."
De Karipuna wonen diep in de jungle in de deelstaat Rondonia, langs de Jaci Paraná-rivier. Momenteel telt de gemeenschap 58 leden. Ze zijn voornamelijk zelfvoorzienend en hebben een duidelijke taakverdeling. Zo is er een verpleger en een leraar. De Karipuna leven in een beschermd gebied - dat is in de jaren negentig in de grondwet vastgelegd. Het betekent echter niet dat ze een zorgeloos bestaan leiden.
Illegale doorgang en houtkap in de Amazone (foto: Greenpeace)
De Braziliaanse overheid heeft 152.000 hectare van het Amazoneregenwoud tot beschermd gebied verklaard, zodat de inheemse stam Karipuna daar een rustig leven kan leiden. Maar dat lukt hen niet. Van het afgebakende gebied is al zeker 11.000 hectare gekapt. Waar het gebied vroeger was omringd door jungle, zijn het nu veehouderijen. Bomen zijn vervangen door koeien. De Karipuna werkt samen met onder meer Greenpeace om de Amazone te beschermen. In het All Eyes on the Amazon-project proberen organisaties 8 miljoen hectare regenwoud te beschermen.
In Rondonia is de illegale houtkap een groot probleem voor de inheemse stammen. En die bedreiging is de laatste paar jaar fors gegroeid. Aan de hand van satellietbeelden is vastgesteld dat tussen september 2015 en mei 2018 zeker 7.640 hectare regenwoud is gekapt in het territorium van Karipuna. Ruim 80 procent van het gekapte gebied is in de laatste 3,5 jaar platgelegd. Voor de gemeenschap van Karipuna groeien de zorgen.
Met welke bedreigingen hebben jullie te maken?
"Landrovers en houthakkers hebben het op ons gebied voorzien, want er is waardevol hout in ons gebied. We ontvangen bedreigingen, meestal via onze buren, die ons waarschuwen dat de indringers eraan komen. Dat ze bereid zijn geweld te gebruiken bleek toen ze een gebouw van de overheidsdienst die het gebied beschermt platbrandden. Ze hebben eerder dit jaar een generator van ons gestolen."
Komen de bedreigingen dichterbij?
"Eerder verliepen de dreigementen via onze buren, nu zijn de indringers tientallen meters van ons dorp vandaan. In april hadden zo'n twintig gewapende landrovers een val opgezet voor een hinderlaag bij ons dorp. Maar we hadden geluk, omdat er op die dag niemand van ons langs die plek liep. Ze vertelden dat ze ons wilden doden. Vanaf die dag gaan we niet meer alleen op pad."
Wie kan je om hulp vragen als jullie worden bedreigd?
"We willen de indringers graag weg hebben, maar we kunnen nergens terecht voor hulp. Alleen kunnen we het niet. We zijn bang. We kunnen de houtkappers continu horen in de verte."
Karipuna lacht op de vraag wat de overheid voor zijn volk doet. Hij wijst op zijn rechten die in de grondwet zijn vastgelegd, maar die door de overheid "worden weggegooid". De overheidsinstanties die de inheemse bevolking horen te helpen, worden zwakker. Karipuna vertelt dat ze foto's en gps-punten overhandigen om aan te tonen hoever de landrovers inmiddels zijn gevorderd. "De instanties zeggen: 'bedankt, we lossen het op', maar vervolgens gebeurt er niks. We zijn op onszelf aangewezen."
Een deel van de Karipunagemeenschap (foto: Greenpeace)
Ook het toekomstperspectief stemt Karipuna niet tot optimisme. Momenteel maakt Brazilië zich op voor de presidentsverkiezingen. In de tweede en laatste ronde neemt de rechts-populistische Jair Bolsonaro het op tegen de socialistische Fernando Haddad. De eerstgenoemde gaat aan de leiding in de peilingen en dat leidt tot extra zorgen bij de inheemse bevolking.
Niet alleen wil Bolsonaro uit het VN-klimaatakkoord stappen en het ministerie van Milieu opheffen, hij heeft ook een nieuwe snelweg recht door het Amazonegebied aangekondigd. Bovendien wil hij de inheemse gebieden openstellen voor mijnactiviteiten. Milieuorganisaties als het Wereld Natuur Fonds en Greenpeace zullen worden verbannen uit Brazilië.
Bolsonaro hecht weinig belang aan de rechten van de inheemse stammen. "Minderheden moeten zich aanpassen aan de meerderheid", zei hij vorig jaar. "Ze moeten zich aanpassen of verdwijnen."
Hoe kijk je naar de politieke ontwikkelingen in Brazilië?
"Ik ben erg bezorgd. Bolsonaro wil al onze rechten wegnemen en winst maken op ons land. Hij heeft al gezegd dat geen enkele centimeter van het land zal worden behouden voor de inheemse bevolking. We zijn doodsbang dat ons land zal worden verkocht."
Wat kunnen jullie doen om dat proberen te voorkomen?
"Samen met leiders van andere inheemse gemeenschappen zijn we twee keer in de hoofdstad geweest om te praten met overheidsinstellingen en zelfs twee keer met de minister van Justitie. Hij beloofde de politie te sturen, maar daar wachten we nog steeds op."
Krijgen jullie geen enkele vorm van hulp?
"Vlak bij ons gebied is een energiecentrale gebouwd. Als goedmaker zouden wij wat geld krijgen dat we konden gebruiken om ons gebied te beschermen. Maar dat hebben we niet ontvangen. Er kwam een gebouw van een overheidsinstelling die toezicht houdt, maar dat gebouw staat al lange tijd leeg en is overwoekerd met gras."
Als Karipuna straks terugkeert naar zijn dorp, zal hij zijn familie en vrienden vertellen over zijn reis in Europa. "Ik heb mijn best gedaan om over onze zorgen te vertellen, maar ik weet niet hoe de toekomst eruit ziet. We zijn bang om alles te verliezen. De natuur is alles voor ons."