Pechtold werd bezongen, maar liet zijn kiezers in de steek

We gaan een week terug in de tijd. Alexander Pechtold (D66) neemt afscheid van de Tweede Kamer. De Kamervoorzitter las zijn afscheidsbrief voor en sprak hem toe. Zij sprak van een ‘rasparlementariër’, ‘een grootmeester van het parlementaire debat’, ‘een gepassioneerd aanvaller met een grote liefde voor de interruptiemicrofoon’. Klaterend applaus. Over de politieke doden niets dan goeds.

Zijn afscheid kan echter ook anders worden beoordeeld. Beduidend minder positief. Pechtold vertrok als gekozen volksvertegenwoordiger, ruim anderhalf jaar nadat hij in maart 2017 met 863.887 stemmen in de Tweede Kamer gekomen was. Dat was twee derde van alle stemmen op D66. Die kiezers zagen ‘hun’ vertegenwoordiger plots vertrekken, zonder dat daar een evidente oorzaak of dringende reden voor was. Zij speelden geen rol in zijn overwegingen eventueel Kamerlid te blijven.

Pijnlijk verrast

Zij kregen trouwens verleden week ook te horen dat de man op wie zij hun stem hadden uitgebracht feitelijk al in het voorjaar had besloten zijn lidmaatschap van de Kamer op te geven. In maart 2017, een jaartje eerder, had hij daar nog geen idee van?

Omdat het Nederlandse kiesstelsel het onmogelijk maakt om op een partij te stemmen, is een deel van de stemmen op de lijsttrekker minder voor die persoon bedoeld dan voor het grotere geheel. Onderzoek wijst uit dat een op de vier stemmen op de lijsttrekker bedoeld is om die ene kandidaat te steunen en dat de overige drie vooral steun voor de hele lijst of partij zijn. Vertaald naar Pechtold betekent het dat ongeveer 216.000 kiezers op 21 maart 2017 kandidaat Alexander Pechtold steunden. En zij mochten ervan uitgaan dat zij een afspraak met hem maakten voor de volle termijn van in beginsel vier jaar. Dat liep anders. Het is goed denkbaar dat althans een deel van die kiezers zich pijnlijk heeft laten verrassen door het vertrek van Pechtold.

Schuldbewust

Dat bij zijn vertrek zo weinigen op deze kwalijke kant van het vroegtijdige vertrek wezen, is des te opmerkelijker, omdat Pechtold zelf donders goed wist dat hij fout zat. Zie de openingszin van zijn afscheidsbrief: ‘Ik hoor het je denken: daar vertrekt er weer eentje voortijdig’. Die schuldbewuste opening krijgt echter geen vervolg. Het is een plichtmatige opmerking zonder consequenties, en een gedegen uitleg of een woord van verontschuldiging aan zijn kiezers ontbreekt. Pechtold heeft het over het Kamerlidmaatschap als ‘het hoogste ambt in onze parlementaire democratie’, maar dat hij dat ambt enkel en alleen heeft kunnen vervullen door de steun van zijn kiezers, daarover geen woord.

Van een gevoelde band tussen kiezer en gekozene lijkt geen sprake. Die indruk wordt versterkt door zijn opmerking, dat in zijn ogen de juiste plek om zijn vertrek aan te kondigen het partijcongres van D66 was. Geen bijeenkomst van gewone kiezers.

Cruciale groep

Hij kwam er letterlijk en figuurlijk mee weg, de rasparlementariër. Geholpen door de Kamervoorzitter, die uiteraard meldde dat ‘we’ hem zouden gaan missen. Vast onderdeel van elke afscheidsrede. Maar die ‘we’, wie zijn dat? De voorzitter dacht aan ‘alle Kamerbewoners’ en ‘alle D66-medewerkers’. Weer die interne gerichtheid. Die cruciale groep, zijn kiezers, die het meest recht van spreken had als het gaat om een gemis, werd niet genoemd.

Als parlementariër en D66-leider had Pechtold vast zijn verdiensten. Die zijn meer dan voldoende bezongen. De lichtzinnige wijze waarop hij aan het einde van de rit met zijn kiezers en met het vertrouwen van burgers in volksvertegenwoordigers in het algemeen, omspringt, betekent echter een zeer aanzienlijke, blijvende smet op zijn parlementaire blazoen.

Lees ook:

Alexander Pechtold, de man zonder wie D66 niet meer zou bestaan.

Een makelaar in politiek vertrouwen, en een van de beste dealmakers van het Binnenhof verlaat de politiek. Alexander Pechtold redde D66, maar maakte zich zo onmisbaar dat de partij een harde systeemtest te wachten staat. Een profiel van de vertrokken D66-leider.