Dinsdag bepleitte criminoloog Ton Nabben van de Universiteit van Amsterdam zo'n onderzoek in het licht van de steeds zwaardere ondermijnende criminaliteit. Zo worden steeds vaker burgemeesters bedreigd en zijn lozingen van drugsafval een groeiend probleem.
"De aanpak van synthetische drugs is al dertig jaar dweilen met de kraan open", stelde hij in gesprek met NU.nl. Ook arts en hoogleraar Medicatieveiligheid Kees Kramers riep op tot legalisatie.
"Het is een politieke discussie, maar ik wil als arts aangeven dat er argumenten zijn om over legalisering na te denken", zei Kramers tegen De Gelderlander. "Nu komen echt vervuilde pillen in enorme hoeveelheden op de markt. Pillen waarvan je niet weet wat erin zit, en soms met vreselijke gevolgen."
Geen partijen op voorhand voor legalisatie
Uit een rondgang van NU.nl langs de partijen blijkt dat onder meer D66, GroenLinks, SP en PvdA voorstander zijn van nader onderzoek, maar van de partijen is alleen GroenLinks op voorhand al voorstander van regulering.
D66-Kamerlid Vera Bergkamp: "Xtc staat nu op lijst 1 van de Opiumwet, en wordt daarmee gezien als een drug met een onaanvaardbaar risico. Een aantal wetenschappelijke onderzoeken laten iets anders zien, namelijk dat de schade voor de gezondheid op de langere termijn minder ernstig lijkt te zijn ten opzichte van andere drugs dan we eerder dachten", stelt ze.
"Ik wil daarom dat onderzocht wordt of het gezien de risico's nog wel terecht is dat xtc op lijst 1 van de Opiumwet staat", stelt Bergkamp.
Legalisatie vindt ze voor nu een brug te ver. "Laten we nu eerst ervaring opdoen met de wietexperimenten die we in het regeerakkoord hebben afgesproken. Daar kunnen we vervolgens lessen uit trekken. D66 wil verder dat deskundigen eerst meedenken over welke risico's er wel of niet zijn, kijkend naar xtc. Welke maatschappelijke problemen er zijn en de mogelijke oplossingen. Laten we aan de hand daarvan het debat voeren."
Als wordt besloten dat xtc op lijst 2 van de Opiumwet gezet moet worden, dan zou dit betekenen dat xtc onder hetzelfde gedoogbeleid zou vallen als bijvoorbeeld wiet. Nu is de productie van wiet verboden, maar de verkoop niet.
Legalisatie geen antwoord op 'falende aanpak'
Ook GroenLinks-Kamerlid Kathalijne Buitenweg ondersteunt het pleidooi voor nader onderzoek. Zij wil een langetermijnvisie van verantwoordelijk minister Ferd Grapperhaus (Justitie) over de omgang met verschillende soorten drugs. Daarbij moeten volgens haar "recente wetenschappelijk gevalideerde inzichten in de maatschappelijke en gezondheidsrisico's van deze drugs" betrokken worden.
De SP noemt legalisatie nadrukkelijk niet het juiste antwoord op "de falende aanpak van de drugscriminaliteit", maar voelt vanuit het perspectief van volksgezondheid wel voor nader onderzoek.
"Als je onderzoek doet, moet je verschillende scenario's bekijken, waarbij het uitgangspunt is dat het zo min mogelijk risico's voor de volksgezondheid oplevert", aldus SP-Kamerlid Michiel van Nispen. "Dat hoeft niet per se legalisatie te zijn, maar kan bijvoorbeeld ook betekenen dat xtc-pillen weer op feesten getest mogen worden."
De PvdA liet dinsdag al weten open te staan voor legalisatie al wil de partij eerst een lopende proef rond regulering van wietteelt afwachten.
CDA wil geen onderzoek
Dat de discussie politiek gevoelig ligt, bewijzen de reacties van andere partijen. Met name VVD, CDA en ChristenUnie zijn fel tegen legalisatie. Voor CDA-Kamerlid Madeleine van Toorenburg is nader onderzoek uitgesloten: "Geen sprake van".
ChristenUnie-Kamerlid Stieneke van der Graaf bepleit het verder ontmoedigen en terugdringen van het xtc-gebruik. "Als we een onderzoekscommissie laten kijken naar hoe om te gaan met harddrugs, richt dit zich wat mij betreft enkel en alleen op de vraag hoe we ervan af komen", stelt ze.
"In plaats van legaliseren, moeten we alle drugsgerelateerde criminaliteit met wortel en tak uitroeien. Dat betekent een gerichte, landelijke aanpak van synthetische drugs en een nog duidelijkere voorlichting over hoe waardeloos deze drugs zijn."
Ook de VVD ziet niks in een onderzoek. "Wat ons betreft, is er geen enkele manier van harddrugs tolereren denkbaar. De logica dat door illegaliteit op te heffen criminaliteit daalt, zou je dan ook kunnen laten opgaan voor verkeersovertredingen. Daar wordt het wegverkeer echt niet veiliger van", aldus VVD-Kamerlid Antoinette Laan.
"Er zijn te veel zaken die aantonen dat gebruik van deze drugs gevaarlijk kan zijn. Je wil echt niet dat kinderen denken dat - omdat dit legaal is - je lekker pilletjes kunt slikken in het weekend, met alle gevolgen van dien. Als ze vanuit de wetenschap onderzoek willen doen, kan dat altijd. Maar niet omdat we als politici hier een aanleiding voor zien."
De tegenstanders vinden Grapperhaus aan hun kant. Wel liet hij weten met Kramers in gesprek te willen gaan.