Zoogdieren sterven aan zo’n snel tempo uit dat planeet minstens 3 tot 5 miljoen jaar zal moeten herstellen

De voorbije 450 jaar zijn er vijf grote omwentelingen geweest waarin het milieu op onze planeet zo dramatisch veranderde dat de meerderheid van de planten- en diersoorten op aarde verdween. Na elke massasterfte zorgde de evolutie voor de komst van nieuwe soorten die de vorige konden vervangen.

Momenteel vindt de zesde massa-extinctie plaats: die is echter niet het gevolg van natuurrampen, maar van de mens. Volgens de Internationale Unie voor Natuurbescherming (IUCN) zullen 99,9 procent van de ernstig bedreigde soorten en 67 procent van alle bedreigde soorten de komende 100 jaar uitsterven.

Evolutie is het afweermechanisme van onze planeet tegen de verdwijning van de biodiversiteit. Terwijl de natuurlijke leefomgevingen en het klimaat veranderen, verdwijnen soorten die niet kunnen overleven en komen er langzaamaan nieuwe soorten in de plaats. Dat laatste is echter een erg lang en traag proces en gaat aan een veel trager tempo dan dat waaraan de mens zoogdieren tot uitsterven brengt.

De onderzoekers gebruikten een uitgebreide database van bestaande zoogdiersoorten en soorten die uitstierven sinds de verspreiding van de homo sapiens over de aarde. Op die manier konden ze de totale impact van onze soort op andere zoogdieren bestuderen.

Aan de hand van computermodellen en omvangrijke data konden de onderzoekers berekenen dat het 5 tot 7 miljoen jaar zal duren vooraleer de biodiversiteit weer hetzelfde niveau bereikt als voor de komst van de moderne mens. Het zal 3 tot 5 miljoen jaar duren om enkel het huidige biodiversiteitsniveau te bereiken, zo blijkt uit de studie die werd gepubliceerd in het wetenschappelijk vakblad PNAS. Die cijfers gaan uit van het meest optimistische scenario, waarbij er nu maatregelen worden getroffen om de massale uitroeiing tegen te gaan.

De verdwijning van sommige soorten heeft echter een grotere impact dan andere. “Grote zoogdieren of megafauna, zoals grondluiaards en sabeltandtijgers die ongeveer 10.000 jaar geleden uitstierven, stonden op evolutionair vlak erg apart. Aangezien ze weinig nauwe verwanten hadden, betekende hun uitsterving dat hele takken van de evolutionaire boom verdwenen”, zegt paleontoloog Matt Davis van de Universiteit van Aarhus die de studie leidde. “Er zijn honderden soorten spitsmuizen, dus zij kunnen wel een paar uitstervingen doorstaan. Er waren maar vier soorten sabeltandtijgers: zij verdwenen allemaal.”

De kans dat ernstig bedreigde diersoorten zoals de zwarte neushoorn de volgende 50 jaar zullen uitsterven, is bijzonder groot. Aziatische olifanten, één van de twee laatste olifantensoorten, hebben minder dan 33 procent kans om het einde van deze eeuw te halen.

“Hoewel we ooit leefden in een wereld van reuzen: reuzenbevers, reuzengordeldieren, reuzenherten, enzovoort, leven we nu een wereld die steeds meer grote zoogdiersoorten verliest. De weinige overblijvende reuzen zoals neushoorns en olifanten dreigen erg snel uitgeroeid te worden”, zegt professor Jens-Christian Svenning van de Universiteit van Aarhus.

Toch hebben de onderzoekers ook een heel klein beetje goed nieuws: aan de hand van hun data en methoden kunnen ze bedreigde, evolutionair verschillende soorten snel identificeren, zodat de inspanningen om hen te beschermen, kunnen opgevoerd worden. “Het is veel makkelijker om de biodiversiteit nu te redden dan om ze later opnieuw te doen evolueren”, zegt Davis.