Varkenshouders zitten klem: het moet grootschaliger en tegelijk schoner

Het aantal varkenshouders neemt de komende jaren af van 3500 nu naar circa duizend in 2030, voorspelt de Rabobank. De branche staat voor een duivels dilemma, nu de maatschappij hamert op duurzaamheid en tegelijk de vraag naar varkensvlees toeneemt. Zoals de Rabobank het stelt: ‘De sector staat voor de uitdaging om op korte termijn de kloof tussen boer, burger en maatschappij te dichten’.

“De branche heeft al veel gedaan aan terugdringen van emissie en bedrijven zijn transparanter geworden, maar het duurt even tot dat in de maatschappij is doorgedrongen”, zegt Koen van Bergen, branche-expert varkens van de Rabobank.

“De sector halveert iedere tien jaar. Het aantal bedrijven neemt af, maar de bedrijfsomvang neemt toe, net als de vraag naar varkensproducten, van kop tot staart en poten.”

Die extra ham en varkenslapjes ­komen vooral op buitenlandse borden terecht; ongeveer 75 procent van de Nederlandse varkensproductie gaat de grens over. Van Bergen: “Export is noodzakelijk voor de verwaarding van het hele varken.” Duitsland is de ­belangrijkste handelspartner en in ­opkomende markten als China zijn ze eveneens dol op varkensvlees uit de polder. En de Nederlandse consument lijkt duurzamer te zijn met de mond dan met de maag: de consumptie van varkensvlees neemt in Nederland nauwelijks af: at de Nederlander in 2005 nog 37,2 kilo varkensvlees per jaar, in 2016 was dat 36,5 kilo.

Roep om duurzaamheid

Toch verwachten de onderzoekers van Rabobank dat de roep om duurzaam vlees vanuit de maatschappij een steeds prominentere rol zal spelen in de bedrijfsvoering van varkenshouders. De grootte van bedrijven en de veestapel komen onder druk te staan. Rabobank voorspelt komende jaren een afname van het aantal varkens van 5 procent. 

Het marktaandeel ‘biologisch’ is nog relatief klein en blijft dat voor­lopig. Het marktaandeel van biologische producten, dus niet alleen vlees, stijgt komende jaren van 3 procent nu naar 7 procent in 2025, berekende de Rabobank eerder. “Ergens is dat maar beter ook”, denkt Hans Donkers van de Vereniging Biologische Varkenshouders (VBV). “Het zou niet goed zijn als iedere boer biologisch wordt. De sector kan groeien, maar alleen als de consument ernaar vraagt en niet andersom. Als er biologische varkens bijkomen terwijl er geen vraag naar is, gaat de prijs onderuit en dat overleven enkele bedrijven niet.”  

Voor kleine varkenshouders in het oosten van het land is de overstap van regulier naar biologisch vrij gemakkelijk te maken, maar voor grote varkensbedrijven in Noord-Brabant is dat een heel ander verhaal, vertelt Donkers. Hij ziet de stijgende vraag naar varkensvlees uit het buitenland bovendien niet als een onoverkomelijk probleem, zelfs niet als die vraag de vaak bekritiseerde mega­stallen in stand houdt: “Waar de welvaart stijgt, daar stijgt de vraag naar vlees, dat is een gegeven. Dan kunnen varkens ­beter hier in Nederland in een stal zitten dan elders, kan ik je verzekeren; ik heb in verschillende landen varkensstallen bezocht. Daarnaast kun je boeren niet verwijten dat ze proberen te overleven”, stelt Donkers.

Brexit

Dat overleven houdt niet op bij de roep om minder massaproductie. Varkensbedrijven staan te boek als grote vervuilers en moeten door strengere regelgeving alle zeilen bijzetten om geuroverlast, de uitstoot van fijnstof en het mestoverschot binnen de perken te houden. Dat vergt inves­teringen, die het rendement drukken. Een nieuwe zorg is de op handen zijnde uittreding van het Verenigd Koninkrijk uit de EU, een van de belangrijkste afzetmarkten voor Nederlandse varkensvleesproducten. Het effect van een brexit is ongewis. Tot slot concludeert de Rabo-studie dat twee derde van de varkenshouders ouder is dan vijftig. In veel gevallen is er nog geen zicht op bedrijfsopvolging.

Lees ook:

De hedendaagse boer runt een enorm bedrijf

De Nederlandse boer wil een omwenteling in het agrarische landschap. Maar hoe ziet landschap dat er eigenlijk uit? Feiten en cijfers bij een exploderende praktijk.