Turks pesterijtje: straat in Ankara waar ambassade VS wordt gebouwd omgedoopt tot Malcolm X-straat
Turks pesterijtje: de straat in Ankara waar de Verenigde Staten een nieuwe ambassade bouwen, wordt omgedoopt in Malcolm X-straat, naar de zwarte burgerrechtenactivist die in de jaren vijftig de islam omarmde. De gemeenteraad van de Turkse hoofdstad heeft daar zaterdag unaniem toe besloten.
De naamsverandering komt juist nu de banden tussen Turkije en de VS door de vrijlating vrijdag van Amerikaanse dominee Andrew Brunson weer aangesnoerd lijken te worden. Ook kunnen de Turken de Amerikaanse steun goed gebruiken in de zaak van de vermiste Saoedische journalist Jamal Khashoggi.
De Turkse president Recep Tayyip Erdogan had al aangekondigd dat een straat naar Malcolm X genoemd zou worden toen hij vorige maand de VN-assemblee in New York bezocht. Hij sprak daar met de twee dochters van de in 1965 vermoorde activist. Een van hen, Ilyasah Shabazz, zei toen dat Erdogan ‘het erfgoed van mijn vader vertegenwoordigt’.
Radicale houding
Malcolm X is in de VS omstreden vanwege zijn radicale houding destijds in de burgerrechtenbeweging. Hij propageerde rassenscheiding en toonde zich niet afkerig van geweld. Van de militante Nation of Islam nam hij in later jaren afstand, zonder zijn geloof op te geven.
De VS bouwen in Ankara een nieuwe diplomatieke missie aan wat nu Straat 1478 heet, naar het jaar dat het Ottomaanse leger een belangrijke slag won in Kokovo (Italië). De straat van de huidige ambassade werd dit voorjaar omgedoopt in Olijftak, naar de operatie van het Turkse leger in Noord-Syrië tegen de door de VS gesteunde Koerdische militie YPG.
Plaagstootjes
De naamswijzigingen zijn plaagstootjes in wat een soort knipperlichtrelatie is. Ankara en Washington hebben tal van wrijvingspunten: over de Koerden, over de uitlevering van prediker Fethullah Gülen, over de veroordeling in de VS van de topman van de Turkse Halkbank, tot vrijdag over dominee Brunson. Toch blijven de twee landen NAVO-bondgenoten en Erdogan wil, hoe kirrend hij ook flirt met de Russische president Vladimir Poetin, de Amerikanen niet echt kwijt.
Omgekeerd geldt hetzelfde. Dat bleek wel nadat dominee Brunson vrijdag na twee jaar zuchten in een Turkse cel in Washington was teruggekeerd, per Amerikaans legervliegtuig. De volgende dag werd hij meteen door president Donald Trump ontvangen op het Witte Huis. Zijn vrijlating betekent volgens Trump een ‘reusachtige verbetering’ in de betrekkingen tussen Turkije en de VS, hoewel hij ontkende dat over het lot van de dominee was onderhandeld.
President Erdogan betaalde in het weekend met gelijke vriendelijke munt. ‘Beste meneer de President’, schreef hij op zijn Twitteraccount aan Trump, ‘de Turkse rechtbank is onafhankelijk tot dit besluit gekomen. Ik hoop dat de VS en Turkije hun samenwerking als bondgenoten zullen voortzetten, en samen blijven strijden tegen het terrorisme.’
Brunson was vrijdag door een Turkse rechter veroordeeld tot ruim drie jaar celstraf, maar kwam per direct vrij omdat hij lang genoeg in voorarrest had gezeten. De 50-jarige geestelijke, die al twintig jaar in Turkije woonde, was beschuldigd van betrokkenheid bij de mislukte staatsgreep van juli 2016 in Turkije.
Brunson knielde naast Trump op het tapijt van het Oval Office voor een gezamenlijk gebed. De pastoor legde zijn hand op Trumps schouder en vroeg God de president ‘alle wijsheid te geven die hij nodig heeft om het land in rechtvaardigheid te leiden’. Ook zou de Heer van Trump ‘een zegen voor dit land’ moeten maken.
Conflict
Brunsons gevangenschap leidde tot een groot diplomatiek conflict tussen Turkije en de VS. Met zijn terugkeer naar huis is in elk geval deze spanning weer uit de lucht. Dat komt de Turken ongetwijfeld goed uit. De vermissing van de Saoedische journalist Jamal Khashoggi – die waarschijnlijk is vermoord in het Saoedische consulaat in Istanbul – zet de relatie tussen Turkije en Saoedi-Arabië op scherp.
Ankara kan daarbij de steun van de Amerikanen goed gebruiken. Daarom stoken ze waarschijnlijk tegelijkertijd graag in de relatie tussen Washington en Riyad. De Turkse regeringsgezinde krant Daily Sabah opende vrijdag met de kop: ‘Door de zaak-Khashoggi kunnen de Amerikaans-Saoedische betrekkingen bergafwaarts gaan.’
President Trump gaf aan dat scenario zaterdag voedsel door Saoedi-Arabië te dreigen met ‘zware straf’ indien blijkt dat Khashoggi inderdaad in het consulaat is vermoord, mogelijk zelfs op gruwelijke wijze (volgens Turkse bronnen is hij in stukken gezaagd). Hij zei dat in een interview met tv-zender CBS.
Import
Tot een mogelijke straf behoort niet het staken van wapenleveranties aan het conservatieve koninkrijk. ‘Daarmee zouden we alleen onszelf straffen’, aldus Trump.’ Het zou ons honderdduizenden banen kosten.’
Ook de import door de VS van Saoedische olie zal vermoedelijk niet getroffen worden. Trump had de Saoedi’s onlangs juist opgeroepen hun productie van olie te verhogen, nu Washington zich heeft voorgenomen de Iraanse olieproductie een bij voorkeur dodelijke klap toe te brengen.
De Saoedische regering wees zondag alle ‘bedreigingen’ van Amerikaanse zijde van de hand. Als zoiets gebeurt, zullen de Saoedi’s ‘op gepaste wijze’ reageren, aldus een in Riyad uitgegeven verklaring. De onrust over de zaak-Khashoggi pakt al wel slecht uit voor de Saoedische aandelenmarkt: die kelderde zondag 7 procent.