Dood door selfie: alles voor het perfecte plaatje en honderden likes
Op zoek naar de perfecte selfie brengen mensen zich nogal eens in gevaar – in de afgelopen zeven jaar overleefden minstens 259 fotografen het niet, blijkt uit een recente telling. Wat bezielt iemand die een selfie wil maken met een leeuw?
Wilt u dit artikel liever beluisteren? Hieronder staat de door Blendle voorgelezen versie.
Het is, laten we eerlijk zijn, een onderwerp waarbij het moeilijk is een glimlach te onderdrukken. De man die een selfie met een beer wilde maken. De wandelaar die midden in het onweer op het idee kwam zijn metalen selfiestick omhoog te steken voor een zelfportret. De Russin die zichzelf een pistool tegen het hoofd zette – en vergat dat je bij het indrukken van het selfieknopje soms ook de andere vinger beweegt.
‘Killfies’, worden ze wel genoemd, en het internet is rijk aan collecties van foto’s van mensen die net een selfie aan het nemen waren, ‘enkele momenten voordat ze stierven’, zoals er in dramatisch-wervende letters bij staat. Waarna je vrolijk glimlachende toeristen, stellen en vriendenclubjes ziet, met achter hen het naderende gevaar: de hoge golf, het noodweer, de gapende afgrond.
Geen triviaal probleem
Triviaal is het probleem allang niet meer. Minstens 259 mensen zijn de afgelopen zeven jaar omgekomen bij het nemen van een selfie, bleek onlangs uit een bloedserieuze academische poging de selfiedoden te turven. Er komen inmiddels meer mensen om door selfies dan door haaien, constateerde een andere inventarisatie, enkele jaren geleden.
Dat zijn conservatieve schattingen, gebaseerd op losjes tellen wat er zoal via Google op Engelstalige sites opduikt bij het intikken van een aantal goed gekozen zoekwoorden, zeggen de onderzoekers die zulke tellingen uitvoeren er altijd bij. Zo waren er in Rusland alleen al in het jaar 2015 meer dan honderd selfieongevallen, bleek uit een gedetailleerdere lokale analyse.
Studies die het fenomeen nader proberen te verkennen, leveren vaak ronduit voorspelbare uitkomsten op – compleet met plechtig geformuleerde open deuren als: ‘Het gemis aan situationeel bewustzijn en de tijdelijke afleiding die inherent zijn aan het selfie-nemen stellen de fotograaf bloot aan potentiële gevaren’ (Journal of Travel Medicine).
Jawel, de selfieslachtoffers zijn meestal jongeren, gemiddeld 23 jaar oud. Ongeveer driekwart van hen is man. De gebruikelijkste doodsoorzaken zijn vallen, verdrinken en omkomen in het verkeer. En, ten overvloede: ‘Risicovol gedrag veroorzaakt meer sterfte en incidenten ten gevolge van selfies dan niet-riskant gedrag’ (Journal of Family Medicine and Primary Care).
‘Het is een bekend fenomeen. Deze gebeurtenissen vinden al plaats zolang er selfies zijn’, vertelt mediapsycholoog en selfieonderzoeker Jolanda Veldhuis (Vrije Universiteit Amsterdam). ‘Selfies worden gebruikt om een bepaalde identiteit te ventileren. Je creëert een eigen verhaal om je heen. En ja, poseren met een leeuw kan zo’n stoer plaatje dan afmaken.’
Soms is het gewoon pech. Negen Filipijnse tienermeiden werden meegesleurd door de golven terwijl ze een selfie namen in de branding. Een Pools echtpaar kwam om in Portugal toen het na het maken van een zelfportret in een tachtig meter diepe afgrond viel. En bij de Taj Mahal kwamen al zeker vier toeristen om doordat ze tijdens het maken van een zelfportret van de steile trappen vielen.
Maar vaak is er roekeloosheid in het spel, aangedreven door de jacht op de ultieme, originele foto – en de meeste likes. Zoals bij de drie Amerikaanse 15-jarige meisjes die zo nodig een selfie moesten nemen met op de achtergrond een aanstormende trein (ze overleefden het niet); de Indiër die zichzelf op de foto wilde zetten met een gewonde beer (de man werd ter plaatse verscheurd); of de Amerikaanse piloot die al selfiënd meende te kunnen vliegen (hij raakte de macht kwijt over het vliegtuigje en hijzelf en zijn passagier kwamen om).
Voorlichting
Tijd voor waarschuwingen, menen sommigen. ‘De tropenarts zou reizigers altijd moeten voorlichten over verantwoorde zelffotografie op vakantie en zou dit advies op papier aan de patiënt moeten meegeven’, betoogt de Ierse hoogleraar reisgeneeskunde Gerard Flaherty in een overzichtsartikel. ‘No-selfiezones zouden moeten worden afgekondigd rond toeristische bestemmingen zoals watermassa’s, bergtoppen en op hoge gebouwen’, adviseert het Indiase artsenteam dat de 259 selfiedoden turfde.
In onder meer Rusland, Indonesië, India en de VS waren er al bescheiden overheidscampagnes om de argeloze zelfportretteerder nog eens extra van de risico’s te doordringen, uiteenlopend van selfieloze zones tot een Russische ‘safe-selfie’-campagne, met als slogan: ‘Je leven is zelfs een miljoen likes op sociale media niet waard.’
Miss overleden
Heel af en toe treft de selfiedood ook een beroemdheid. Zoals Ena Kadic, de 26-jarige voormalige Miss Oostenrijk die in 2015 omkwam na een val van een uitkijktoren in Innsbruck. Aanvankelijk dacht men aan suïcide. Totdat de politie de telefoon van de voormalige miss nader onderzocht en ontdekte dat Kadic had geprobeerd een selfie te nemen.
Kom: moet de overheid u nou écht uitleggen dat het beter is om geen selfie te maken met een leeuw? Misschien wel, denkt Veldhuis. ‘Ik was op vakantie in de VS en je wilt niet weten wat toeristen daar bij die canyons uitspoken voor het perfecte plaatje. Nog één stapje naar achteren. Als je zulke mensen tegen zichzelf kunt beschermen met een bordje op plekken waar het vaak fout gaat, waarom niet?’
Maar, benadrukt ze, helemaal te voorkomen is de killfie niet. Ze wijst op haar onderzoek naar de beweegredenen van mensen die selfies maken: het gaat ze om de herinnering en het vermaak, maar toch zeker ook om de likes en de reacties. ‘Het zit misschien uiteindelijk toch in de menselijke aard om je te onderscheiden, zeker als je jong bent. En hypes op internet zul je altijd houden.’
Formele statistieken over de Nederlandse situatie zijn overigens niet bekend. ‘We houden hier geen specifieke cijfers over bij’, zegt een woordvoerder van ongevalskenniscentrum VeiligheidNL. Wat niet wil zeggen dat Nederlanders geen gevaarlijke selfies nemen. Zo werd in maart een automobilist beboet die rijdend op de A4 langs Schiphol probeerde een selfie met een vliegtuig te nemen.
Selfie na een ongeval: straffen en ‘shaming’
‘Dan ben je toch echt een speciaal soort sneu’, ‘hoe dom kun je zijn’, ‘voorbeeld van de verklootte (sic) super hufter generatie’. Niet mals zijn de veroordelende reacties op sociale media als het weer eens gebeurt: een voorbijganger die een vrolijke selfie maakt, poserend bij een ongeval.
In Purmerend poseerde een voorbijganger naast een gewond slachtoffer van een fietsongeluk (uit de reacties: ‘waar zit die man zijn verstand zeg?’). Bij Rotterdam nam een automobilist een selfie van een ongeval waarbij een motoragent gewond raakte (‘wat een misselijk persoon is dat!’). En in juni werd het wereldnieuws toen een Italiaan een selfie maakte bij een treinongeval in Rome waarbij een Canadese toerist haar been verloor (‘hoe eencellig ben je dan??!!’).
Ook deze selfies kunnen consequenties hebben. In Rusland werden twee brandweermannen ontslagen na een zelfportret bij een brand. En het groepje vrouwen dat na een gasexplosie met dodelijke afloop in New York een vrolijke selfie maakte bij de rampplek, werd publiekelijk in het schandblok gehesen: de zeven vrouwen belandden pontificaal voor op de New York Post, met in koeieletters de kop ‘VILLAGE IDIOTS’ – de dorpsgekken.