"Door 15-koppig moordcommando gefolterd en daarna in stukken gesneden": hoogspanning tussen Turkije en Saoedi-Arabië om lot kritische journalist

Jamal Khashoggi is een Saoedische staatsburger, auteur, voormalig hoofdredacteur van nieuwszender Al Arab, mee dan anderhalf miljoen volgers op Twitter, gestudeerd in de VS en columnist voor The Washington Post. Kortom: een wereldwijd gerespecteerde journalist die kritiek op het strenge regime in Saoedi-Arabië niet schuwt. Hij ontvluchtte zijn moederland een jaar geleden voor de VS, maar bleef ook vanuit het buitenland artikels schrijven  waarin hij ook kroonprins Mohammad bin Salman, de de facto machthebber in het land, op de korrel nam.

Dinsdag verdween de 59-jarige Khashoggi. Die dag had hij een afspraak bij het Turkse consulaat om zijn scheidingspapieren officieel in orde te brengen om een dag later te kunnen trouwen met zijn Turkse verloofde. Voor hij vertrok, nam hij zijn voorzorgen: hij berichtte vrienden waar hij naartoe ging, vroeg hen om advies en gaf zijn verloofde een nummer dat ze kon bellen als hij niet meer terugkwam. Bovendien had Bin Salman in het openbaar al verklaard dat Khashoggi geen schrik moest hebben en dat hij welkom was terug te keren naar zijn thuisland. "Het enige wat ze kunnen doen, is me ondervragen en ik kan hen antwoorden geven. Ik heb niks te verbergen", zegt een collega-journalist en vriend die met Khashoggi sprak net voor hij op weg ging.

Toch liep het mis. Camerabeelden vanop straat laten zien hoe Khashoggi het consulaat binnengaat, maar wat er daarna gebeurt, weten enkel de Saoedi's. Want Khashoggi kwam het gebouw nooit meer buiten, zo blijkt uit analyses van diezelfde camerabeelden. De Turkse autoriteiten vrezen elke dag meer dat Khashoggi in het consulaat werd opgewacht tot een speciaal team van Saoedische elite-agenten die werden ingevlogen vanuit hoofdstad Riyad. 

Dat speciaal samengesteld 'moordteam' van 15 man zou van kroonprins Bin Salman de opdracht hebben gekregen Khashoggi in het hart van de Turkse hoofdstad te martelen en hem daarna te vermoorden, vertelden anonieme Turkse bronnen de afgelopen dagen. Zijn lijk zou na folteringen in stukken zijn gesneden en het consulaat zijn uit gesmokkeld. Alles zou zijn gefilmd als bewijs voor de autoriteiten in het thuisland.

Khashoggi's verdwijning zet de relaties tussen Turkije en  Saoedi-Arabië onder hoogspanning. Turkije eist opheldering en voert een onderzoek, maar dat verloopt moeizaam door de gevoelige diplomatieke betrekkingen tussen beide landen. Een huiszoeking is al evenmin mogelijk, omdat een consulaat diplomatiek beschermd is. Bin Salman bood de Turken vrijdag wel aan te komen kijken in het consulaat.

Bovendien hoeft Turkije niet op al te veel medewerking van Saoedische kant te rekenen. Want daar klinkt het dat de journalist het consulaat gewoon is buiten gestapt. Wat er daarna met hem gebeurde, weten ook de Saoedi's officieel ook niet.

Turkije analyseerde al honderden uren aan camerabeelden, vliegtuiggegevens en andere data, en zou op die manier al achter het bestaan van het 15-koppige moordcommando zijn gekomen. Zo zouden er beelden zijn van hoe het konvooi het consulaat binnenrijdt, en dezelfde dag weer verlaat, uren nadat Khashoggi er binnenstapte. De 15 zouden Turkije zaterdag zijn binnengekomen met twee lijnvluchten. Tezelfdertijd zouden grote dozen in zwarte auto's zijn geladen.

 Volgens het Turkse nieuwsagentschap Anadolu werd de Saoedische ambassadeur voor de tweede keer in een week ontboden bij de Turkse viceminister van Buitenlandse Zaken Sedat Onal. Volgens CNN Turk hebben de Turkse autoriteiten ook toestemming gevraagd om het Saoedische consulaat in Istanboel te doorzoeken. 

Turkije kijkt in de zaak ook naar buitenlandse bondgenoten en de NAVO, maar ook die relaties liggen gevoelig. Saoedi-Arabië is de grootste Amerikaanse bondgenoot in het Midden-Oosten in de strijd tegen Iran en het terrorisme. Waarnemers vrezen dan ook dat Khashoggi wel eens het slachtoffer zou kunnen zijn van een test van kroonprins Bin Salman om te kijken hoe ver president Trump durft in te gaan tegen zijn land in zijn steun aan een andere NAVO-lidstaat.

De Turkse president Tayyip Erdogan zei gisteren nog altijd te hopen op een positieve uitkomst in de zaak. Volgens Erdogan worden de beschikbare camerabeelden bekeken en wordt er op vliegvelden uitgekeken naar Khashoggi. De regerende AK-partij beloofde Khashoggi te vinden en opheldering te verschaffen in deze zaak. "We zoeken uit hoe het gesteld is met de vermiste journalist. We zullen details over hem boven water brengen en over de verantwoordelijken", zei woordvoerder Ömer Çelik tijdens een partijbijeenkomst, geleid door president Recep Tayyip Erdogan. Hij voegde eraan toe dat de kwestie uiterst gevoelig ligt in Turkije.

The Washington Post liet afgelopen donderdag Khashoggi's column leeg. "Als de verslagen van de moord op Jamal waar zijn, is het een monsterlijke en ondoorgrondelijke daad", reageerde de krant. Khashoggi hekelde in columns onder meer de politiek ten aanzien van Qatar en Canada, de oorlog in Jemen en de strafexpedities tegen mensen met een afwijkende mening.

Op zijn Twitter-account blijft het ondertussen stil. De laatste update dateert van 1 oktober, de dag voor zijn verdwijning. Mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch vraagt een internationaal onderzoek.