Onderzoek naar Nederlandse steun aan 'jihadisten' Syrië
Debat SyriëEr komt nader onderzoek naar de Nederlandse steun aan Syrische groepen. Zo moet in de toekomst worden voorkomen dat Nederlandse goederen in verkeerde handen vallen.
Hanneke Keultjes & Maarten van AstLaatste update:02-10-18, 23:13
Ik kan niet uitsluiten dat er Nederlandse hulp bij groepen in Syrië terecht is gekomen die mensenrechten hebben geschonden
Minister Blok
Bij de Nederlandse steun aan Syrische oppositiegroepen is ‘niet onredelijk veel misgegaan’. Volgens minister Stef Blok van Buitenlandse Zaken had het wel beter gekund. ,,Tegelijkertijd is de suggestie dat de gesteunde groepen op grote schaal alleen maar met terrorisme bezig waren ook een onjuiste.”
De Tweede Kamer wil dat twee adviesorganisaties de hulp die Nederland tussen 2015 en voorjaar 2018 gaf aan 22 gematigde Syrische oppositiegroepen nog eens onder een vergrootglas gaan leggen. Uit onderzoek van Nieuwsuur en Trouw bleek vorige maand dat die goederen – vooral pick-uptrucks en communicatieapparatuur – ook terechtkwamen bij groepen die mogelijk jihadistisch zijn en in ieder geval worden beschuldigd van mensenrechtenschendingen.
Met de resultaten van dat onderzoek moet een lijst criteria worden opgesteld waaraan zogeheten niet-lethale hulpprogramma’s in de toekomst moeten worden getoetst. Volgens Blok moet dat gebeuren naar voorbeeld van de procedure die nu wordt gevolgd als er Nederlandse militairen naar het buitenland worden uitgezonden.
Lessen
Na honderden Kamervragen, een hoorzitting en een pak vertrouwelijke Kamerstukken wilde de Tweede Kamer vanavond in een debat met Blok vooral lessen trekken uit het Syrische hulpprogramma. Was dat wel verenigbaar met het volkenrecht? Moest de selectie van de groeperingen die steun kregen niet beter? Was de controle wel goed genoeg?
Blok zei niet te kunnen uitsluiten dat er Nederlandse hulp bij groepen in Syrië terecht is gekomen die mensenrechten hebben geschonden of oorlogsmisdaden . ,,Burgeroorlog is chaotisch. Maar er zijn geen één op één situaties bekend.” Soms bleken volgens hem meldingen ook niet te kloppen. Zo was er een militie die kindsoldaten zou inzetten. Dat bleek in de praktijk te gaan om kinderen die werden ingezet in de keuken, aldus Blok.
Het kabinet had destijds wel regelmatig gewezen dat er risico’s kleefden aan de steunverlening, maar in de chaos van de Syrische burgeroorlog in 2015, met een oprukkende IS, vond een grote meerderheid van de Tweede Kamer dat Nederland in actie moest komen. ,,Wij vonden dat we niet stil konden blijven zitten”, zo verwoordde PvdA-Kamerlid Attje Kuiken het. Haar partij zat destijds in de regeringscoalitie.
Buitenspel
We wisten niet wat ze kregen, wie wat kregen en hoe de hulp tot stand kwam
Joël Voordewind, ChristenUnie
Maar volgens de ChristenUnie, die met het CDA, SGP, SP, Partij voor de Dieren en 50Plus, al bij het besluit hulp te geven in 2015 tegen waren, werd het parlement door het besluit ‘buitenspel gezet’. Kamerlid Joël Voordewind: ,,We wisten niet wat ze kregen, wie wat kregen en hoe de hulp tot stand kwam.”
De SP diende nog een motie van wantrouwen tegen minister Blok in, maar die kan niet rekenen op een Kamermeerderheid. Denk-voorman Tunahan Kuzu zei te overwegen het Openbaar Ministerie te vragen onderzoek te doen naar een mogelijk ambtsmisdrijf door Blok.
Het debat verliep gisteren stroef omdat het hele programma dat niet-lethale steun verzorgde aan oppositiegroepen in Syrië staatsgeheim is verklaard. Kamerleden kregen stukken vertrouwelijk ter inzage, maar kunnen die informatie niet gebruiken in een debat. Ook Blok kon een aantal vragen niet beantwoorden ‘vanwege de vertrouwelijkheid’.
Het CDA vroeg herhaaldelijk om openbaarmaking van de vertrouwelijke documenten en bestookte de minister met Kamervraag na Kamervraag. Tot irritatie van Blok – al ontkende hij dat gisteren. ,,Ik heb ze toch allemaal beantwoord?” Ook zei hij de Kamerleden te prijzen voor ‘hun vasthoudendheid’.
Coalitie
Laten we niet net doen alsof we een partij wol leverden aan een breiclubje in Damascus
Henk Krol, 50Plus
Opvallend was dat CDA en ChristenUnie, die al bij het besluit om steun te geven in 2015 tegen waren en zich eerder uitgesproken kritisch toonden, milder waren. Denk-Kamerlid Tunahan Kuzu viel CDA-collega Pieter Omtzigt aan op ‘zijn terugtrekkende beweging’. ,,In zijn toon proef ik nu een minder kritische houding. Ik zie nu dat u al bent begonnen met het intrekken van de keutel.” Omzigt reageerde geërgerd en wees op zeven keer dat hij samen met zijn collega Martijn van Helvert vragen indiende. ,,Ik deed dat toen anderen dat niet deden.”
D66 was daarentegen juist kritisch: Kamerlid Sjoerd Sjoerdsma wil een onderzoek naar de volkenrechtelijke implicaties van de Nederlandse steun. Hij herhaalde de woorden van GroenLinks-Kamerlid Bram van Ojik dat de gesprekken die werden gevoerd als groepen mogelijk mensenrechten hadden geschonden ‘soft’ klonken. ,,Hoe vaak is steun níét stopgezet na vermoedens van mensenrechtenschendingen?”
Andere partijen wezen ook op het feit dat het in Syrië nu eenmaal oorlog was en dat er niet ‘alleen maar lieverdjes’ waren. Daarom moet Nederland zich in de toekomst wellicht onthouden van zulke steun, stelde fractieleider Henk Krol van 50Plus. ,,Laten we niet net doen alsof we een partij wol leverden aan een breiclubje in Damascus.”
Lees alles hieronder terug in ons blog.
Liveblog
23:4902-10-2018
Einde van het liveblog
We gaan stemmen. SP, PvdD, Denk, FvD en PVV stemmen voor de motie van wantrouwen tegen minister Blok. De motie is dus verworpen. Einde van het debat en dit liveblog. Lees alles hieronder nog eens rustig terug.
Onze excuses
Helaas kunnen wij deze social post, liveblog of anders niet tonen omdat het één of meerdere social media-elementen bevat. Aanvaard de social media-cookies om deze inhoud alsnog te tonen.
23:4602-10-2018
Baudet (FvD) vraagt om een langere schorsing voor hij kan stemmen over de motie van wantrouwen van de SP. Hij wil langere bedenktijd ook 'om te overleggen met andere fracties' hoe hij gaat stemmen.
Kamervoorzitter Arib vindt dat niks: ,,We gaan stemmen over één motie." Ze schorst 5 minuten.
Blok wil, na het onderzoek, ‘welwillend kijken naar het contract van de volkenrechtelijk adviseur’. Die kon eerst ongevraagd advies geven aan de minister, maar bij een contractswijziging verdween die bepaling.
Onder andere regeringspartijen D66 en CDA hadden er bij Blok op aangedrongen dat de volkenrechtelijk adviseur weer ongevraagd advies kan geven.
23:4102-10-2018
We gaan weer verder. Minister Blok ontraadt de meeste moties. Ook de motie van wantrouwen van de SP. ,,Het zal u niet verbazen dat ik die ontraad.” Kamervoorzitter Arib geeft hem een standje: ,,Dat is echt aan de Kamer, niet aan de minister.”
Einde van de tweede termijn van de zijde van de Kamer. Zometeen reageert minister Blok op de moties.
23:1802-10-2018
Thierry Baudet(FvD) verzoekt de regering onderzoek in te stellen naar de ministers van Buitenlandse Zaken Blok, Koenders en Zijlstra om te kijken of ze zich schuldig hebben gemaakt aan strafbare feiten.
23:0802-10-2018
Ook de PVV steunt de motie van wantrouwen. Nog altijd is er bij lange na geen meerderheid met alleen SP, Denk en PVV.
23:0102-10-2018
Ook Voordewind (ChristenUnie) breekt nu in. ,,U beschuldigt de minister van een ambtsmisdrijf over iets waar u zelf voor gestemd heeft. Kuzu geeft 'het puntje' toe, maar blijft bij zijn stevige claim.
22:5902-10-2018
Kuzu (Denk) gaat nog een stuk verder. Zijn fractie overweegt het OM te vragen strafrechtelijk onderzoek te doen naar minister van Buitenlandse Zaken Stef Blok.
Omtzigt breekt in: ,,Als Kuzu dit echt overweegt, waarom heeft hij dan in 2015 ingestemd met het programma?" De CDA'er voegt eraan toe dat het ambtsmisdrijf daarnaast niet overdraagbaar is. Met andere woorden: Kuzu zal zijn pijlen moeten richten tegen voormalig minister van Buitenlandse Zaken Bert Koenders (PvdA). ,,Misschien moet hij het eerst uitzoeken voordat hij met zo'n voorstel komt", sneert hij.
Denk-leider Tunahan Kuzu steunt de motie van wantrouwen van SP. Het maakt geen verschil.
22:4602-10-2018
Karabulut (SP) dient een motie van wantrouwen in tegen minister Blok. Die gaat het niet halen: de SP staat alleen.
22:4402-10-2018
Bram van Ojik (GroenLinks) heeft ook een motie, waarin hij de regering oproept om de White Helmets te helpen bij het verbeteren van de monitoring.
22:4102-10-2018
CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt dient een motie in waarin hij vraagt om nader onderzoek naar de Nederlandse steun in Syrië. Hij heeft steun van een Kamermeerderheid.
Onze excuses
Helaas kunnen wij deze social post, liveblog of anders niet tonen omdat het één of meerdere social media-elementen bevat. Aanvaard de social media-cookies om deze inhoud alsnog te tonen.
Einde van de eerste termijn van de minister. Kamervoorzitter Arib schorst kort voor vijf minuten, daarna start de tweede termijn.
22:2202-10-2018
Baudet (FvD) wijst erop dat het steunen van een terroristische organisatie op zichzelf ook strafbaar is. ,,Ook de Nederlandse staat heeft zich dan mogelijk schuldig gemaakt aan strafbare feiten."
Blok wijst erop dat het OM alle vrijheid heeft om te vervolgen.
22:0602-10-2018
Karabulut (SP), Baudet (FvD) en Kuzu (Denk) vallen Blok constant aan op de controle van de rebellengroepen waaraan steun is verleend. Het levert weinig vruchtbare debatten op, want Blok beroept zich veelvuldig op de vertrouwelijkheid rond de kwestie. Vragen over specifieke groepen beantwoordt hij niet.
21:4302-10-2018
Blok erkent dat er mensenrechtenschendingen zijn begaan door een aantal groeperingen. ,,Daar is ook actie op ondernomen", zegt hij. Wat dat precies inhoudt, wil de bewindsman echter niet zeggen.
Dit gaat nog wel even duren. Minister Blok heeft nog maar 11 minuten van zijn spreektijd benut, maar al 1.5 uur besteed aan interrupties. Ga er maar voor zitten dus.
21:0902-10-2018
,,Waarom heeft Nederland er voor gekozen uitgerekend de pick-uptrucks te sturen die over heel de wereld worden gebruikt door terreurgroepen om wapens op te monteren?", vraagt Baudet (FvD). ,,Nederland wist gewoon dat dit materiaal daarvoor gebruikt zou gaan worden."
Blok: ,,Met een type gezinswagen zou je in dat gebied niet ver komen."
