Poetin, Trump en EU ruziën om klein Macedonië

Het lijkt een hoop gedoe om ‘slechts’ een naam maar dat is het zeker niet. De kwestie vergiftigt al decennia de sfeer in dit altijd al turbulente deel van de Balkan waar Amerikanen, Europeanen en Russen om invloed schaken. De Duitse bondskanselier Angela Merkel en de Amerikaanse Defensieminister Jim Mattis reisden de laatste weken persoonlijk naar Skopje om de ‘ja-campagne’ te steunen. De Russen zetten vooral hun trollenleger en nepnieuws-tactieken in.

1,8 miljoen stemgerechtigde Macedoniërs beslissen uiteindelijk in het stemhokje over de deal die met buurland Griekenland is gesloten over de naam van hun land. Overeengekomen is dat Macedonië voortaan ‘Republiek van Noord-Macedonië’ heet. Die naamsverandering heeft grote gevolgen.

Waar gáát dit over?
Héél oud zeer, dat helemaal teruggaat naar de tijd van Alexander de Grote (die leefde van 356 vóór Christus tot 323 voor Christus). De grote veldheer Alexander was eens de baas van het koninkrijk Macedonië dat zich uitstrekte tot in het huidige Griekenland en Bulgarije. Dat oude succesverhaal kwam weer bovendrijven toen Joegoslavië uiteenviel en het kleine deelstaatje Macedonië onafhankelijk werd. 

Hoezo dat dan?
Lokale nationalisten wilden de nationale trots herstellen en kwamen prompt met oude kaarten waarop ook delen van Griekenland weer bij Macedonië werden getrokken. In de hoofdstad Skopje werden opeens beelden neergezet van klassieke Griekse helden. Griekenland was ziedend om de claims op ‘Grieks erfgoed’. Bijna dertig jaar werd er geruzied over de naam van de Balkanstaat. Probleem voor de Grieken is dat ze in het noorden van hun land zelf ook een provincie Macedonië hebben. Zo hoog liep de kwestie op dat Griekenland steeds dwars lag in alle ambities van Macedonië om zich aan te sluiten bij de NAVO of de EU.

Dus waar draait dit referendum om?
Het antwoord zit verstopt in de referendumvraag: ‘Bent u voor lidmaatschap van de EU en de NAVO en accepteert u de deal tussen de Republiek Macedonië en Griekenland?’ Onder Griekse druk kon Macedonië destijds ook alleen lid worden van de Verenigde Naties onder de gekunstelde naam Voormalige Joegoslavische Republiek van Macedonië (FYROM). ’Ja’ in het referendum betekent dat het Balkanlandje het 30e NAVO-lid kan worden met alle voordelen van dien. ‘Nee’ betekent een overwinning voor de nationalisten en zou ook een succes zijn voor Vladimir Poetin die niets wil weten van nieuwe NAVO-expansie. 

Op de achtergrond speelt dus een geopolitiek spel?
Zeker. Al decennia schaken het Westen en de Russen om Macedonië in hun invloedssfeer te houden of te krijgen. De tijden zijn veranderd sinds Nikola Gruebski, die van 2006 tot 2016 de baas was werd afgezet wegen corruptie. Hij gold als pro-Moskou. Zijn opvolger, de sociaaldemocraat Zoran Zaev, ziet meer toekomst in goede banden met Washington en Brussel. Tot ergernis van Moskou dat ook al het ministaatje Montenegro naar de NAVO zag vertrekken.

Dus het volk beslist?
Misschien. Benadrukt wordt dat dit een raadplegend en niet-bindend referendum is. Het referendum is geldig als tenminste de helft van de circa 1,8 miljoen stemgerechtigden zijn stem uitbrengt. De naamswijziging moet uiteindelijk met een twee derde meerderheid door het parlement worden goedgekeurd. Een meerderheid van de parlementariërs heeft aangegeven de uitslag van het referendum te zullen respecteren. De stemlokalen sluiten om 19.00 uur.