De eenzame strijd van klimaatridder Wiebes: ‘Hij is een van de weinige VVD'ers die echt in de klimaatdoelstellingen gelooft’

Ed Nijpels heeft haarfijn door hoe de konijnen lopen in de Trêveszaal. De voormalige milieuminister en voorzitter van het Klimaatberaad is er niet gerust op. Hij ziet dat het de verkeerde kant opgaat in het kabinet. Bij zijn eigen VVD en het CDA ziet hij de laatste tijd wel erg veel terugtrekkende bewegingen. Terwijl de ministerraad tweehonderd meter verderop delibereert, doet Nijpels in perscentrum Nieuwspoort daarom een dringend appèl op de coalitiepartijen: ze moeten nu echt knopen doorhakken. ‘Wij kunnen onmogelijk verder zolang we niet weten welke ruimte er is voor subsidiëring, het stellen van normen en het heffen van milieubelastingen. Op al die punten moet het kabinet eerst richting geven voordat we ons werk kunnen afmaken.’

Nijpels heeft vrijdagochtend de analyses van de klimaatplannen in ontvangst genomen. Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) heeft 260 pagina’s commentaar geleverd, het Centraal Planbureau slechts twaalf. Meer was er wat het CPB betreft niet door te rekenen aan de honderden vage ideeën, proefballonnen en ‘denkrichtingen’ die de vijf klimaattafels hebben afgeleverd. Het PBL-rapport leest als een manmoedige poging orde in de chaos te scheppen. Belangrijkste bevinding: ‘regie vanuit het Rijk lijkt essentieel’.

De coalitie moet vanaf nu dus het voortouw nemen bij het klimaatbeleid. De verantwoordelijkheid afschuiven op de polder kan niet meer. Of, in de woorden van Nijpels: de coalitie kan de konijnen die op de vergadertafel dansen niet langer negeren. ‘Ik heb altijd gewaarschuwd: dat klimaatkonijn komt een keer uit die hoge hoed en dat konijn heeft een hoog prijskaartje.’

Dat prijskaartje bedraagt volgens de nieuwe inschatting van het PBL 3- tot 4miljard euro per jaar. Dat is nog geen 0,5procent van het huidige bruto binnenlands product. Maar zodra die rekening zich vertaalt in een concrete kostenpost voor huishoudens en bedrijven, krijgt die factuur ineens de gedaante van een hete aardappel. Of van een politieke bomgordel.

De reactie op het Binnenhof is in zo’n situatie geheel voorspelbaar. Politieke partijen wier achterban niet zoveel heeft met duurzaamheid gaan luidkeels afgeven op Nijpels’ Klimaatberaad. De partijen wier kiezers het milieu belangrijk vinden, gaan die plannen even hartstochtelijk verdedigen. Een stukje profilering richting de kiezer kan immers nooit kwaad.

Het probleem is dat beide kampen in het kabinet zitten. CDA en VVD verkennen de grenzen van de milieuparagraaf in het regeerakkoord, terwijl D66 en ChristenUnie strikt aan de gemaakte afspraken vast willen houden. De coalitiepartijen moeten nu eerst een soort mini-Klimaatakkoord met zichzelf sluiten om eensluidende instructies aan het Klimaatberaad te kunnen geven.

Hoewel premier Rutte vrijdagmiddag met klem ontkende dat er in de coalitie ‘een groot conflict’ is over het milieubeleid, wijzen alle pijlen wel in die richting.

CDA-leider Sybrand Buma was de eerste die zoveel mogelijk afstand tussen zichzelf en het regeerakkoord creëerde. Daarin staat dat Nederland in 2030 49procent minder CO2 mag uitstoten dan in 1990. In een interview met Elsevier maakte Buma half augustus duidelijk dat het wat hem betreft niet zo’n vaart hoeft te lopen. ‘Dat praten over duurzaamheid is een groot risico aan het worden. De zogeheten klimaattafels stellen voor iedereen eventjes een hogere gasrekening vast, of een lening om een warmtepomp te kopen. Ik vrees een herhaling van de Pim Fortuyn-revolte, maar dan niet rond het thema migratie, maar rond het thema klimaat.’

De fractievoorzitter van het CDA in de Eerste Kamer, Elco Brinkman, sprak drie dagen later in NRC zijn afschuw uit over de onlangs aangenomen Klimaatwet. ‘Iksnap dat het klimaat verandert, maar dit is symboliek’, zei hij over de broeikasgasreductiedoelen die in die wet zijn vastgelegd.

Minister Eric Wiebes van Economische Zaken en Klimaat oogt ondertussen steeds eenzamer. Hij is een van de weinige VVD’ers die net als Ed Nijpels echt in de klimaatdoelstellingen gelooft en namens het kabinet de kar wil trekken. Het gros van zijn partijgenoten heeft geen groen bloed door de aderen stromen. Zij beschouwen de klimaatdoelstellingen als de meloen die zíj moesten doorslikken tijdens de formatieonderhandelingen. VVD-fractieleider Klaas Dijkhoff deed bij de Algemene Politieke Beschouwingen geen enkele moeite zijn gebrek aan enthousiasme te verbergen. Dat dit kabinet het groenste aller tijden wenst te zijn, betekent volgens Dijkhoff niet dat het kabinet nu ‘als een malle’ geld moet gaan uitgeven aan milieumaatregelen. ‘Het klimaatdoel heiligt niet alle middelen.’

Maar bij coalitiepartner D66 is de bereidheid om concessies te doen vermoedelijk zo goed als nul. De partij staat slecht in de peilingen en heeft al veel moeten slikken in zijn eerste kabinetsjaar, zoals de afschaffing van het referendum en de dividendbelasting. Ook dreigen de pensioenplannen van D66-minister Wouter Koolmees op een fiasco uit te draaien. D66-leider Alexander Pechtold diende Dijkhoff in het debat dan ook meteen van repliek door te wijzen op het bestaan van de Klimaatwet. ‘Dat we de klimaatdoelen moeten halen, staat dus vast. Nu is het tijd om af te spreken hoe we dat gaan doen.’ De klimaatklok tikt onverbiddelijk door.