Radicalisering heeft de neiging zich tot ver voorbij het geradicaliseerde individu uit te strekken en de hele samenleving te infecteren

De Arnhemse Irakees Hardi N. is, samen met zes anderen, opgepakt omdat hij ervan wordt verdacht plannen te hebben gemaakt voor een aanslag tijdens ‘een groot evenement’ in Nederland. De groep was volgens het Openbaar Ministerie op zoek naar AK-47’s en handgranaten. Handvuurwapens, explosieven voor bomvesten en kunstmest voor een autobom hadden ze al. Het gaat, voor alle duidelijkheid, om verdachten, de rechter zal moeten uitmaken of er genoeg bewijs is. Maar vermoedeijk ging het niet om plannen voor een vredesoptocht met brandende kaarsjes en lampions.

Een jaar geleden constateerde de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid dat de groep radicaliserende islamitische jongeren groeit en daarmee ook het risico van ‘homegrown terrorism’. Daarmee hebben we een probleem. Je kunt teruggekeerde jihadisten oppakken – je kunt ze, zoals in het geval van Hardi N. gebeurde, zelfs veroordelen voor plannen om af te reizen. Het gaat om een relatief kleine en tamelijk helder af te bakenen groep. Geradicaliseerde thuisblijvers en hun made in Holland-terreurplannen zijn veel moeilijker te traceren.

Nederland, verklaarde Lars Tummers, terrorisme-gezant bij de VN, gisteren tegenover de NOS, trekt internationaal de kar tegen terrorisme. Waar een klein land groot in kan zijn. We doen dat door andere landen voor te houden het probleem van het thuisterrorisme vooral op lokaal niveau te tackelen. Misschien zijn de aanhoudingen van donderdag het gevolg van die aanpak, dat weten we niet. Maar tevens blijkt dat je wel voorop kunt lopen in de aanpak van het zelfgebakken terrorisme, maar dat het daarmee nog lang niet is overwonnen.

In de Volkskrant van zaterdag staat een interview van Hassan Bahara met terrorisme-onderzoeker Daan Weggemans, tevens getuige-deskundige in een eerder proces tegen Hardi N. Weggemans sprak met Hardi en vond hem een beleefde jongen die heel graag voor zijn dochtertje wilde zorgen. Haat en geloofswaanzin gaan aan elke logica voorbij. De wens voor je dochtertje te zorgen gaat in zieke geesten prima samen met de sterke behoefte de dochters van anderen op te blazen.

‘Het is heel moeilijk om tot in het diepst van iemands ziel door te dringen’, zei Weggemans ter verontschuldiging. Ik kan het hem sterker vertellen: dat is onmogelijk. Zelfs wanneer je denkt te zijn doorgedrongen tot in het diepst van iemands ziel, weet je niet of er niet toch nog één dieper laagje onbereikbaar is gebleven waarin de vreselijkste plannen broeien.

Wij kennen de ander per definitie maar voor een deel, en met misdadige types met terroristische neigingen wordt het helemaal ingewikkeld. Die doen er alles aan niet gekend te worden. Hardi N. dacht na over reïntegratie, maar doelde met reïntegreren op heel wat anders dan Weggemans dacht, iets explosievers. Hij wilde ‘als het ware opnieuw beginnen’. Dat was in zekere zin ook zo, zij het dat hij niet opnieuw wilde beginnen als geïntegreerd burger maar als jihadist.

‘Hoe moeten we hun potentieel gevaar voor de samenleving inschatten?’ vroeg Weggemans zich af. Wat als iemand niet wíl reïntegreren, wortel noch stok helpt en ook de drie w’s (‘woning, werk, wederhelft’) niet werken? Is de situatie dan volstrekt hopeloos?

Nee, zo blijkt zaterdag uit het interview dat de grote Janny Groen had met Jason Walters. Die voormalige extremist van de Hofstadgroep knapte negen jaar cel op en is nu gederadicaliseerd ‘radicaliseringsdeskundige’. Een panklare oplossing heeft hij niet, maar hij heeft zeker talent als ervaringsdeskundige, blijkt uit zijn woordkeuze: de jihadistische beweging moet ‘innovatiever worden ontmanteld’ en het ‘strategisch palet’ moet breder. Oké, moeten we zeker naar kijken. Walters’ persoonlijke casus biedt in elk geval hoop; wie weet wordt Hardi N. ook nog eens radicaliseringsdeskundige, na een jaar of twintig eenzame introspectie.

We moeten blijven nadenken over de beste aanpak. Radicalisering heeft de neiging zich tot ver voorbij het geradicaliseerde individu uit te strekken en de hele samenleving te infecteren. Dat is wat de psychopaten nastreven, en dat moeten we voorkomen.