Hoogleraar terrorisme: 'Heroverweeg de korte straf voor terreurverdachten, ze vinden het vooral stoer'
"Goed nieuws", noemt Edwin Bakker de arrestaties gisteren van zeven mannen die worden verdacht van het plannen en voorbereiden van een grote aanslag op een nog onbekend evenement in Nederland.
Diensten als de AIVD, het Openbaar Ministerie en de politie brachten hun informatie succesvol samen, vermoedt de Leidse hoogleraar terrorisme en contraterrorisme. "Het lijkt erop dat de verdachten langere tijd zijn gevolgd en gemonitord."
Of er daadwerkelijk sprake was van voorbereidingen voor een aanslag, zal uiteindelijk de rechter moeten beoordelen. Het lijkt erop dat bij dit onderzoek het belang van de veiligheid - de samenleving beschermen - goed is afgewogen tegen de noodzaak om voldoende bewijs te verzamelen, zegt Bakker. "Je moet uiteraard dit soort verdachten niet te laat vastzetten.
Er is in Nederland nog steeds een groep die ontevreden is, die sympathiseert met IS
Maar er is ook een risico de andere kant op: dat je iemand te vroeg aanhoudt en daardoor niets kunt bewijzen. Hier zijn op een gecontroleerde manier mensen aangehouden die op dat moment zelf al vuurwapens droegen."
Korte straf
Met het verdwijnen van het kalifaat mag IS dan geen basis meer hebben, mensen denken volgens Bakker nogal eens ten onrechte dat de zogeheten terugkeerders uit het kalifaat het grootste gevaar zijn. De hoofdverdachte van het huidige zestal, een 34-jarige van oorsprong Iraakse Arnhemmer, illustreert dat het anders ligt. Hij werd vorig jaar veroordeeld alleen omdat hij wílde uitreizen naar IS.
"Er is in Nederland nog steeds een groep die ontevreden is, die sympathiseert met IS", zegt Bakker. "Wie, zoals deze verdachte, wordt veroordeeld voor een poging tot uitreizen, zit kort vast. Een straf van effectief een half jaar is zeker niet lang genoeg om mensen te beïnvloeden zodat ze er anders over gaan denken. Na een korte straf zullen veel mensen alleen maar bozer terugkeren in de maatschappij. Samen met de terugkeerders is dat een groeiende groep van mensen die niet zullen stoppen. Die zul je moeten volgen."
Er is het risico dat de gevangene door 'collega-jihadisten' wordt opgestookt en bij terugkeer in de samenleving een flinke status heeft
De opname in de speciale terroristenafdeling in de gevangenis van Vught, die tegenwoordig standaard is, heeft bij zo'n korte straf een fors nadeel, zegt Bakker. Niet alleen is er het risico dat de gevangene door 'collega-jihadisten' alleen maar meer wordt opgestookt, ook is er het gevaar dat de kortgestrafte bij zijn terugkeer een flinke status heeft. Hij zat immers als 'terrorist', dat kan andere mensen aantrekken die sympathiseren met IS en kwaad zijn op Nederland. Of dat ook gold voor de Arnhemmer is nog onduidelijk, feit is wel dat zijn zes medeverdachten allen jonger zijn dan hij. Twee van hen werden ook veroordeeld voor een uitreispoging.
Charismatische jihadisten
Bakker onderzocht met collega's de celstraffen voor jihadisten in verschillende landen, en samen met België kwam Nederland als een van de kortste straffers uit de bus. "Deze arrestaties bewijzen dat we moeten gaan nadenken of we in het belang van de veiligheid toch geen langere straffen moeten geven. Of straffen waarbij we aan vrijlating veel meer voorwaarden verbinden."
Voor langgestraften heeft de speciale terroristenafdeling waarschijnlijk voordelen. "Je vermijdt het risico op heel charismatische jihadisten die in een gewone gevangenis andere gedetineerden meetrekken", zegt Bakker. "Als iemand kort moet zitten, is zo'n gewone gevangenis beter. Wie daar moet zitten, krijgt minder status. Een korte straf die ook nog eens als heel stoer wordt ervaren: de gebeurtenissen van gisteren laten zien dat we dat moeten heroverwegen."
Lees ook:
Verdachten geplande aanslag werden al langere tijd in de gaten gehouden
Zeven mannen die donderdag zijn opgepakt wilden met bomgordels toeslaan op een evenement, zegt het OM. Nederland is ontsnapt aan een grote terroristische aanslag.