Marceline Loridan-Ivens (1928-2018) leerde in Auschwitz om elke vorm van dwang te negeren (trouw.nl)

ach had het artikel graag gelezen.

@1 Cadeautje van Zwarte Piet :

Vijftien jaar was Marceline Rozenberg toen ze werd opgepakt in de Provence, waar haar vader een kasteeltje had gekocht. Verraden - zo ontdekte zij nog maar kort geleden - door een man die hazelnoten raapte in de tuin en ontevreden was over zijn beloning.

In Auschwitz-Birkenau maakte zij naar eigen zeggen kennis met de absolute vrijheid. Daar waar alleen lijden en onderdrukking heersten leerde zij elke vorm van dwang te negeren. Anders dan de onlangs overleden Simone Veil die zij in het kamp ontmoette, had Loridan-Ivens niet de verantwoordelijkheid voor een moeder of zus. 'Ik was alleen en vrij', zei zij in een interview eerder dit jaar. 'Mijn kracht was dat ik niet bang was om dood te gaan. Als de SS'ers mij sloegen, zei ik dat ze hun gang konden gaan, dat ze me toch niet klein zouden krijgen. Niemand heeft mij na de bevrijding ooit nog iets opgelegd.'

'Een zwart gat' noemde zij de last die zij met zich mee droeg. Het geweld, de vernederingen, de greppels die zij moest graven voor vermoorde lotgenoten, de selectie door Josef Mengele - 'de eerste man die mij naakt zag', haar vader die Auschwitz, zelf zat zij een paar kilometer verderop in Birkenau, niet overleefde: zij zweeg er lange tijd over. 'Je moest jezelf van binnen bevriezen om te overleven', zo verklaarde zij die stilte.

In 2003 keerde zij terug in het kamp, met een camera. Twaalf jaar later publiceerde zij En je kwam niet terug, een boek over haar vader. Zij schreef het met de hulp van een ander en op aandringen van uitgever Grasset, van wie zij de bovenbuurvrouw was.


Marceline Loridan-Ivens werd op 21 september begraven. © AFP
Trouw, nee
In het dit jaar verschenen L'amour après (niet vertaald) vertelt zij hoe ze in de blik van mannen de bevestiging zocht dat ze werkelijk leefde. Ze had veel kortdurende relaties, terwijl ze in het roemruchte Saint-Germain-des-Prés van de jaren vijftig manuscripten uittikte voor beroemde intellectuelen als Roland Barthes. In die tijd wilde de kleine Loridan-Ivens - 'een meter vijftig, hakken inbegrepen' - zangeres worden, of actrice. Ze werd politiek actief. Bij de communistische partij uiteraard, want een andere keuze bestond eigenlijk niet voor de intelligentsia op de Parijse linkeroever in de jaren vijftig. Ze verborg geld voor het Algerijnse bevrijdingsleger FLN in haar appartement en maakte een eerste film in 1962, over het net onafhankelijke Algerije.

Rond die tijd ontmoette ze ook Joris Ivens, nadat ze was gescheiden van Francis Loridan, een man met wie ze was getrouwd omdat haar moeder dat zo graag wilde. Ivens, de beroemde Nederlandse Parijzenaar die er al een heel leven van geëngageerde film op had zitten, was dertig jaar ouder. Met hem maakte ze een serie documentaires in China. Om de wereld te vertellen welke enorme stappen de mensheid daar zette aan de hand van de grote roerganger Mao. Dat ze zich hier erg in vergiste, gaf ze later grif toe: 'Het was leugenachtig, naïef en simplistisch.'

Het huwelijk was voor haar een gevangenis en kinderen wilde ze niet. "Ik geloof niet in trouw. Voor mannen is het fysiek onmogelijk omdat ze elke vijf minuten een seksuele impuls hebben. En bezitsdrang leidt tot leugens, wantrouwen, jaloezie. Respect in een relatie, dat is belangrijk, maar trouw, nee." Toch bleef zij met Ivens samen tot zijn dood in 1989. Het was een open verbintenis. "We lieten raadselachtige, maar beschaafde briefjes voor elkaar achter. We hoefden elkaar niet alles te vertellen."

Anti-semitisme
De laatste jaren maakte Loridan-Ivens zich grote zorgen over de terugkeer van het anti-semitisme. Na de aanslagen van januari 2015 op tijdschrift Charlie Hebdo en een joodse supermarkt die werden gevolgd door een massale demonstratie, hekelde zij op de radio de 'Franse onverschilligheid' over de opgeleefde jodenhaat. "Denkt u", vroeg zij een verbaasde interviewer, "Dat er ook zoveel mensen de straat op waren gegaan als er alleen joden waren gedood?"

Marceline Loridan-Ivens werd geboren op 19 maart 1928 in Épinal en overleed op 18 september in Parijs.