‘Asielhoofdstad’ Ter Apel leeft in angst

Ter Apel. Langzaam kruipt de avondmist het land op als Bert Veldhuis uit Ter Apel gerommel hoort op zijn erf. De schuur sluit hij af, de achterdeur doet hij op slot: zijn vrouw en inwonende ouders blijven binnen. Zelf pakt hij een mestvork en loopt hij naar buiten. Naar de kranen, containers en dieplader van zijn bedrijf in grondverzet. Zouden er weer insluipers zijn?

In de verte klinken stemmen. Silhouetten schuifelen langs het kanaal. Er is volk onderweg van het asielzoekerscentrum naar het dorp en terug. Soms lopen ze over de eigen weg het erf op: „Een doorgedraaid exemplaar heeft m’n vader van 83 een blauw oog geslagen.” Maar deze vrijdag in december is er niemand te bekennen. Veldhuis vindt alleen twee spijkerbroeken in de klei. „Omgewisseld voor gestolen waar, denkt de politie.”

We leven in bange dagen als je Ter Apelers moet geloven. Sinds 1996 is het Groningse dorp ‘asielhoofdstad van Nederland’, aankomst- en vertrekplek voor inmiddels tweeduizend asielzoekers. Dat ging zonder veel problemen. Tot zo’n jaar geleden, vertellen omwonenden. Buurjongen Jerry werd tijdens het hardlopen bedreigd, bij een zwangere vrouw aan de Markeweg werd op klaarlichte dag ingebroken, de buurvrouw betrapte een insluiper, pijpfitter Henk schrikt elke nacht wakker van „kabaal aan het kanaal”.

Een doorgedraaid exemplaar heeft m’n vader van 83 een blauw oog geslagen

Hij maakt ijzeren sierframes en heeft er net twee geplaatst voor de kelder en het wc-raam. Anders dringen „de opgeschoten capuchons van tegenover” zijn huis binnen – ze braken ook in bij zijn dochter een straat verderop.

Hij heeft aan het traliewerk nu goeie business in Ter Apel, maar erg vrolijk wordt hij er niet van. „Mensen zijn bang en sluiten zichzelf op. Onze leefgemeenschap gaat naar de knoppen.”

Ter Apelers kroppen alles op, zegt Harry Siemers van het Burger Preventie Team Ter Apel. Ondertussen bewapenen ze zich met honden, lampen, camera’s, knuppels, „alles wat je kunt bedenken”. We zijn hier cipier op eigen erf, knikt Bert Veldhuis. Hij zou zo een vuurwapen kopen als hij eraan kon komen. „Maar dan denk ik hallo: dit is geen getto, dit is Ter Apel.”

Winterjassen gejat

En dan heb je de ondernemers uit het dorp nog niet gehoord. Parallel aan het kanaal, ooit bestemd voor trekvaart en turfschepen, loopt de winkelstraat. Tegenover Jumbo en Lidl zitten Roelie’s Bodyfashion en lunchroom Enjoy met een gratis advocaatje bij de koffie. Op de hoek dameskledingzaak Impulse Fashion. Op haar stiletto’s rende medewerkster Bianka achter twee „azc-knapen” aan. Die hadden winterjassen gejat. Op de stoep voor de katholieke kerk vond ze de buit terug. Het winkelrek staat voortaan binnen.

Winkeliers waarschuwen elkaar via de app Samen Sterk, in het leven geroepen door het Burger Preventie Team. Lees de teksten, bekijk de camerabeelden („PAS OP! deze is weer op pad”) en je weet dat het oorlog is met „gelukzoekers uit Noord-Afrika”. En dan ben ik er eentje die er zelf achteraan gaat, vertelt de bedrijfsleidster van de drogisterij. Gisteren nog: haalde ze een gestolen fles shampoo en een deo voor zweetvoeten terug.

Tekst loopt door onder de afbeelding

Drie jonge mannen lopen terug naar het azc. Kees van de Veen

Vooral de intimidatie zit de bedrijfsleidster hoog. Sta je alleen, komen de asielzoekers in een groep binnen en verspreiden ze zich razendsnel. Knippen ze met de vingers, alsof je een hond bent. Sissen ze: fuck you, kill you, crazy woman, als je vraagt de zakken te legen. Spugen ze of dreigen ze met een kopstoot. Laatst spoot er eentje zomaar een fles deo over haar leeg. Toevallig liepen er mannen van het Burger Preventie Team (BPT) voorbij. „Die hebben hem snel de winkel uitgezet.”

Vijftig winkeldieven hebben onze veertig vrijwilligers sinds 2014 op heterdaad betrapt, zegt Harry Siemers van het BPT. Die zijn allemaal „netjes overgedragen” aan de politie, maar staan vaak dezelfde dag weer op straat. „Oostblokkers en Mongolen in 2015, dit jaar Roma en Marokkanen.” Geen „echte asielzoekers” – daaronder verstaat Siemers vluchtelingen uit oorlogsgebied – maar „criminele gelukszoekers”. Die het verpesten voor de rest. „Ze proberen het overal in Europa, worden Duitsland uit gezet en schoppen dan hier trammelant.”

Spoor van diefstallen

‘Veiligelanders’ noemen gemeente en politie ze. Een kleine maar groeiende groep uit Marokko, Algerije en Georgië, kansloos in de asielprocedure. Mannen tussen de zestien en veertig jaar, vertelt een politiewoordvoerder: „Ze jatten alles wat voor het grijpen ligt en intimideren erop los.” En wie de jongens op het marktplein aanspreekt, kan beter maken dat-ie wegkomt. Wij zijn begonnen in Italië, vertelt Mourad aarzelend zijn verhaal. Totdat een vriend, baseballpet achterstevoren op het hoofd, de Jumbo uitloopt. Hij zet wijs- en middelvinger tegen zijn slaap, de duim rechtop in de lucht. Sist tegen de verslaggeefster: „Of wil jij soms geneukt worden?”

Asielzoekende Marokkanen en Algerijnen trokken een spoor van diefstallen door Noord-Nederland. Ze belaagden de supermarkt in het Drentse Aalden – de wijkagent schreef erover in de plaatselijke krant Oes Eig’n Kraantien. Van Balk, tot Delfzijl, van Onnen tot Oude Pekela en Sint Annaparochie vonden inbraken en winkeldiefstallen plaats en werden fietsen gestolen, waarbij de beschuldiging telkens uitging naar asielzoekers. In Hoogezand werd vorige week een 14-jarig meisje op de fiets beroofd van haar telefoon waarvoor twee asielzoekers uit Ter Apel vastzitten.

Burgemeesters trokken erover aan de bel bij staatssecretaris Dijkhoff (Immigratie, VVD) . Ze vroegen deze „risicovolle en kansloze asielzoekers zo snel mogelijk over te plaatsen”. Zonder daarmee in de publiciteit te treden, zegt burgemeester Gerrit Krol die in Sint Annaparochie last had van dertig tot veertig criminele Marokkanen. Want: „Voordat je het weet, ondermijn je het draagvlak in het dorp.”

‘Ophoepelen’

Precies dat dreigt nu te gebeuren in asielhoofdstad Ter Apel, dat als vertrekplek ook het asielzoekersputje is van Nederland. Op twee besloten bijeenkomsten eisten bewoners en ondernemers harde maatregelen van burgemeester Leontien Kompier (PvdA) en Henk Wolthof, unitmanager bij het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers. Met voorzichtig resultaat. Sinds anderhalve week surveilleert er meer politie. Zijn gebiedsverboden opgelegd. Geldt een alcoholverbod. Rijden beveiligers mee op de bus. Hangen er in het winkelcentrum en onder het viaduct zes camera’s. Filiaalhouder Harry Stuulen van de Jumbo is opgelucht: „Onze boodschap is eindelijk doorgedrongen.”

Maar Bert Veldhuis is minder enthousiast. Toen hij op de bijeenkomst begon over de insluipers, zei de gemeente dat hij maar een hek voor zijn eigen weg moest zetten. Vroegen omwonenden om een avondklok, kregen ze te horen dat zoiets in Nederland niet kan.

Veldhuis is nog woedend: „Begonnen ze over vrijheid, dat asielzoekers dezelfde rechten hebben als mensen overal in Nederland. Dat zij ook Ter Apelers zijn. Dat is de wereld op zijn kop. Nu zitten wij ’s avonds doodsbenauwd thuis terwijl zij de straat afschuimen.”

De raddraaiers moeten allemaal „zo snel mogelijk ophoepelen”, beloofde premier Mark Rutte vorige week na de ministerraad. Maar de minister-president heeft in Den Haag makkelijk praten, zeggen de ondernemers in Ter Apel. Bij het Catshuis staat geen asielzoekerscentrum om de hoek, waar het dorp van leeft en dat goed is voor 1.100 banen – en die tellen in het door werkloosheid geplaagde Oost-Groningen. Stuulen van de Jumbo: „Hier valt het algemeen belang al gauw samen met het economisch belang.”

Sigarettendiefstal

En hoe stelt de premier zich dat ophoepelen precies voor, vraagt Harry Siemers zich af. Weet hij dan niet dat uitzetten naar Marokko nauwelijks lukt? Als asielzoekers hun paspoort hebben verbrand, verstrekken Marokkaanse autoriteiten geen reisdocument. Om nog maar te zwijgen over de strafzaken. Twee Algerijnse asielzoekers kregen zes maanden cel voor zakkenrollen in Groningen, maar drie verdachte Marokkanen werden vrijgesproken. Het onderzoek schoot volgens de politierechter tekort: signalementen waren onduidelijk, camerabeelden ontbraken, getuigen waren niet gehoord.

Het schemert in Ter Apel als Mourad en zijn vriend twee agenten tegen het lijf lopen. Die vragen of de jongens zich kunnen identificeren. En willen ze hun broekzakken legen en tassen laten doorzoeken? Omstanders worden gemaand door te lopen. Na een minuut of vijf mag Mourad terug naar het azc, maar de jongen met de baseballpet krijgt handboeien om en verdwijnt in een politieauto. Hij wordt van sigarettendiefstal verdacht, vertelt een politiewoordvoerder de volgende dag. Na vier uur op het politiebureau heeft de officier van justitie hem laten gaan. Eerst is meer onderzoek nodig.

Siemers van het Burger Preventie Team hoort het hoofdschuddend aan: „Zo blijven deze jongens een plaag in Ter Apel. Nog even en dan barst de bom.”

Als het leven hier niet snel verbetert, dan nemen de mensen hier het heft in eigen hand

Hoezo, welke bom? „Als het leven hier niet snel verbetert, dan nemen de mensen hier het heft in eigen hand. We moeten ons niet langer laten ringeloren.”