Fundamentele kritiek op studie naar salafistische moskeeën

Moskeeën en deskundigen wijzen onjuistheden en nalatigheden aan in een proefschrift over salafisme. Onderzoeker Mohammad Soroush promoveerde hiermee eerder deze maand aan Tilburg University. Hij gaf er al meerdere interviews over, in kranten en op tv, waarna een Kamerdebat is aangevraagd. Maar nu blijkt dat vier van de zeventien moskeeën die in het onderzoek als ‘salafistisch’ worden bestempeld, die betiteling afwijzen. Ook ontbreekt in het proefschrift een onderbouwing die verklaart wat deze moskeeën volgens de onderzoeker ‘salafistisch’ maakt.

In een brief aan het universiteitsbestuur, in het bezit van deze krant, verzoekt de voorzitter van de Imam Malikmoskee om een rectificatie op de website te plaatsen en een onafhankelijk onderzoek in te stellen. Een woordvoerder van Tilburg University laat weten dat ze de brief zeer serieus nemen. De moskee is uitgenodigd voor een gesprek. Vervolgens beoordeelt de universiteit of het zijn commissie wetenschappelijke integriteit inschakelt voor een onderzoek. Onderzoeker Soroush en zijn co-promotor arabist Jan-Jaap de Ruiter willen niet reageren.

“Wij zijn absoluut niet salafistisch”, zegt Abdelhamid Bouzzit, bestuurslid van de Imam Malikmoskee in Leiden. “Als je ook maar een beetje op de hoogte bent, weet je dat wij een gewone moskee zijn, die net als het gros van de Marokkaanse moskeeën de malikitische rechtsschool volgt.” Het malikisme is een van de vier belangrijkste rechtsscholen binnen de soennitische islam, zeg maar: mainstream Marokkaanse islam. Een van de kenmerken van salafisten is juist dat zij de islamitische rechtsscholen omzeilen.

Uit navraag bij moskee­bestuurders blijkt dat drie andere gebedshuizen ook zeggen ten onrechte als salafistisch te zijn bestempeld. Dat zijn de Imam Maalikmoskee in Utrecht, de Qubamoskee in Den Haag en de El-Fathmoskee in Alphen aan den Rijn.

Zorgvuldig

Intussen zetten ook salafisme­deskundigen vraagtekens bij het onderzoek. Zo ontbreekt een onderbouwing die moet aantonen wat moskeeën volgens de onderzoeker ‘salafistisch’ maakt. “Dat is essentieel”, zegt islamoloog Joas Wagemakers van de Universiteit Utrecht. “Je hoort het fenomeen dat je wilt onderzoeken zorgvuldig te definiëren. Doe je onderzoek naar fastfoodrestaurants, dan leg je uit waarom McDonald’s en Burgerking daaronder vallen. Als je ook driesterrenrestaurants meerekent, dan vertroebelt dat de resultaten. Dan is het niet zuiver meer.”

In het proefschrift komt een prediker aan het woord die een lezing geeft bij de Leidse Imam Malikmoskee. Daarin zou hij hebben gezegd dat ‘het salafisme de enige juiste weg binnen de islam is’. Deze moskee plaatst gewoonlijk opnames van lezingen op YouTube. Zo ook van deze lezing. Daarin is niet te horen dat dit wordt gezegd. “Dat zou ook raar zijn”, zegt Abdelhamid Bouzzit van de Leidse moskee, “want de betreffende prediker is geen salafist”.

Ook de islamitische bekeerling Nourdeen Wildeman is ongelukkig met de wijze waarop hij in het onderzoek voorkomt. Uit Wildemans mond tekent de onderzoeker op dat hij de oproep tot de islam als zijn voornaamste taak ziet. ‘Een salafistisch standpunt’, noteert de onderzoeker. Islamoloog Wagemakers: “Dat is het niet: het is juist een mainstream islamitisch standpunt. Ja, salafisten geloven het ook, maar het is absoluut niet kenmerkend voor hen.”

Antropoloog en islamkenner Martijn de Koning van de Universiteit van Amsterdam en hoogleraren Annelies Moors  en Thijl Sunier bundelden hun kritiek op het onderzoek op deze website. 

Lees ook:

Het ene salafisme is het andere niet, maar de agressieve varianten kunnen we niet negeren

Mensen geloven de gekste dingen en het aardige van onze samenleving is dat dat nog mag ook. Column van Stevo Akkerman.