Nederlandse twitteraars dankbaar doorgeefluik voor Russische trollen

„Ik verleen geen medewerking aan de jihad tegen de vrijheid van meningsuiting of propagandaoorlog tegen de Russen”, twittert KassandraTroy. Nee, Nederlandse twitteraars die honderden berichten van Russische trollen hebben verspreid, praten daar niet graag over met de pers. NRC benaderde tientallen van hen. Maar wat blijkt? De door Russen ontworpen nepberichten zijn vooral populair onder twitteraars die een hekel hebben aan de gevestigde media.

Een kleine, maar fanatieke groep Nederlandstalige twitteraars heeft relatief veel Russische propaganda van nepaccounts met hun volgers gedeeld, blijkt uit onderzoek van NRC. Hoogstwaarschijnlijk hadden ze het zelf niet door, omdat de Russen zich in de meeste gevallen voordeden als patriottische Amerikanen. Maar ze zijn wel gevallen voor de boodschap van de trollen: anti-islamitisch, anti-EU en pro-Trump.

Lees ook: Zo werkt een trol in een Russische propagandafabriek

Deze krant vond ruim 36.000 tweets van Nederlandstalige twitteraars die op de Russische nepaccounts reageerden of hun berichten deelden. Een actieve voorhoede van nog geen zeshonderd twitteraars was verantwoordelijk voor bijna 65 procent van alle interactie met de trollen. Een diffuse groep van ruim 6.600 accounts deelde de rest.

Twitteraars die berichten van Russische trollen delen vormen een cruciaal, maar vaak onderbelicht radertje in de Russische propagandamachine. Geen beïnvloeding zonder burgers die al dan niet bewust Kremlin-narratieven in omloop brengen.

Extreem-links nauwelijks bevattelijk

Opvallend genoeg zijn van de accounts die Russische propaganda in Nederland hebben verspreid er inmiddels een kwart door Twitter verwijderd of geblokkeerd. In de voorhoede die veel berichten van trollen deelde sneuvelde één op de vijf accounts.

Het sociale netwerk hield deze zomer een grote schoonmaak onder zijn gebruikersbestand door inactieve en nepaccounts te verwijderen, wat neerkwam op zes procent van alle accounts wereldwijd. Dat in het NRC-onderzoek relatief veel verwijderde accounts opduiken wijst erop dat veel bots (geautomatiseerde Twitteraccounts) en neptwitteraars de Russische propaganda onder het Nederlandstalige publiek in omloop brachten. Ook is het mogelijk dat er relatief veel accounts tussen zaten die de huisregels van Twitter structureel schonden, en daardoor zijn geblokkeerd en later verwijderd.

De Russen probeerden de politieke flanken op te stoken. Ze deden zich voor als radicaal rechts én radicaal links, volgens experts met het doel verdeeldheid te zaaien in Westerse democratieën. Onder Nederlanders blijken bijna uitsluitend de rechtse berichten aan te slaan. Van de veertig twitteraars die meer dan honderd berichten van een trol hebben geretweet, zijn er negenendertig rechts-populistisch te noemen en één links. Het is een groep die enthousiast rechtse politici en publicisten als Joost Niemöller en FvD-voorman Thierry Baudet volgt.

Vooral polarisatie valt goed

Als de trollen twitteren, dan vallen vooral de sterk polariserende berichten in de smaak bij het Nederlandstalige twitterpubliek. De meest gedeelde berichten zijn kritisch over de islam, maken politiek links belachelijk en verketteren de ‘mainstream media’. Ze zijn bijna zonder uitzondering in het Engels geschreven, maar een aantal gaan over Nederlandse onderwerpen, zoals Geert Wilders en de Tweede Kamerverkiezingen.

Lees ook: Russische trollen actief in Nederland

Eerder vond NRC ruim negenhonderd Nederlandstalige berichten van de nepaccounts, maar die werden voor zover we nu kunnen nagaan weinig gedeeld. NRC maakt gebruik van twee datasets met meer dan 200.000 tweets. De accounts zijn ontmaskerd in het kader van het onderzoek naar beïnvloeding van de Amerikaanse presidentsverkiezingen en zijn inmiddels allemaal geblokkeerd.

Veel van de uit Rusland afkomstige tweets bevatten desinformatie. Een van de populairste neptweets onder Nederlandstalige twitteraars is afkomstig van Ten_Gop, een invloedrijke trol met meer dan honderduizend volgers die zich jarenlang voordeed als het Twitteraccount van de Republikeinse partij, afdeling Tennessee. De burgemeester van Londen en voormalig advocaat Sadiq Khan wordt in de tweet beschuldigd van het bijstaan van een terrorist die betrokken was bij de aanslagen op de Twin Towers in 2001. Khan heeft de terrorist, Zacarias Moussaoui, echter nooit verdedigd. De tweet werd 171 keer gedeeld door Nederlandse twitteraars.

Bekijk ook onze video over deepfakes:

De kleine groep twitteraars die veel trol-berichten deelde vormt een hecht netwerk. Een doorsnee groepslid wordt door ruim vijftig andere groepsleden gevolgd. Bij de achterhoede die één of twee tweets van de trollen heeft gedeeld zien we een heel ander beeld: een gemiddeld account in die groep wordt door slechts 13 anderen gevolgd.

Ze hitsen vooral elkaar op

Het is een groep die vooral elkaar volgt en een sterke voorkeur heeft voor interactie binnen de eigen gelederen. De laatste week was één op de drie interacties met leden van de groep, blijkt uit een steekproef van deze krant. Dat wijst erop dat de Russen, terwijl ze de politieke flanken proberen op te hitsen, relatief weinig de gemiddelde Nederlander bereiken.

Wie zich een tijdje onderdompelt in deze uiterst rechtse echokamer leert een fanatieke club kennen, die wel iets wegheeft van een jongensbende. Ze versturen tweets die lijken te zijn ontworpen om de rest van Nederland op de kast te jagen, over ‘deugmensen’, ‘cutuurmarxisten’ en de ‘leugenpers’. Ongekroonde leiders, zoals vastgoedondernemer Erik de Vlieger, selecteren dagelijks nieuwe doelwitten om te bestoken, vaak journalisten die ongewenste artikelen hebben geschreven. En er is een sterke onderlinge solidariteit: ligt er één van hen in het ziekenhuis dan krijgt hij honderden steunbetuigingen van zijn virtuele vrienden.

Twitteraar CDHVDS, die ruim 123 berichten van trollen deelde, wil wél in gesprek met deze krant, maar alleen op voorwaarde van anonimiteit. Hij herkent het groepsgevoel. „Doordat je dezelfde interesses en opvattingen deelt, voel je een bepaalde verwantschap met elkaar. Een retweet kost slechts een klik. Voor je het weet ben je er helemaal door in beslag genomen.” CDHVDS schrok toen bekend werd dat een account dat hij fanatiek volgde ontmaskerd werd als Russische trol, vertelt hij in een privégesprek op Twitter. Tegelijk vindt hij de aandacht voor beïnvloeding door Rusland „ergens ook overtrokken”. „Het bijzondere van het internet is dat het niet heel veel uitmaakt wie iets zegt, wat telt is wat je zegt.”

Hebben de Russen impact gehad? 36.000 tweets is een betrekkelijk klein aantal als je bedenkt dat er wereldwijd honderden miljoenen tweets per dag worden verstuurd. Aan de andere kant hebben journalisten en wetenschappers nog maar een klein deel van Ruslands heimelijke beïnvloedingscampagne op sociale netwerken kunnen onderzoeken. Er zijn nog vele duizenden door Russische trollen aangestuurde sociale media-accounts waarvan we de namen niet kennen. Zo heeft Twitter naar eigen zeggen nog eens 50.000 Russische bots gevonden, die werden aangestuurd vanuit hetzelfde propagandakantoor als de bekende trol-accounts, maar nagelaten de namen van die accounts vrij te gegeven.

Facebook en Instagram moeilijk door te lichten

Bovendien waren de trollen ook actief op netwerken als Facebook, Instagram en YouTube, die door hun grote bereik onder Nederlanders veel invloedrijker zijn dan Twitter. De techreuzen achter deze platforms beschermen hun data zodanig dat het voor onderzoekers nauwelijks mogelijk is om de activiteit van de Russen op die platforms te bestuderen. Kortom: we hebben nog maar het topje van de ijsberg gezien.

Desondanks twijfelt nepnieuwsonderzoeker Peter Burger (Universiteit Leiden) aan de daadwerkelijke invloed van de trollen. „De groep die de Russen proberen op te hitsen houdt toch wel vast aan zijn radicale overtuigingen. Daar hebben ze echt geen zetje bij nodig.”

De meeste twitteraars die een bericht schrijven over de oproep van deze krant lijken er geen probleem in te zien dat ze door de Russen voor de gek zijn gehouden. De één stuurt als antwoord een plaatje met de tekst „Putin & Trump could save the world”, de ander schrijft: „Liever een Russische trol dan wat die [NRC journalist, red] snuift om onder invloed te blijven. Want die is ook wel van ‘t padje.”

pic.twitter.com/gJsNKb61RL

— Beth Be 🇳🇱🇮🇱 (@BBalings) 8 augustus 2018