De mens ging al veel vroeger aan het bier dan werd gedacht
De mens begon eerder met het brouwen van bier dan tot nu toe bekend was. Archeologen hebben in een grot in Israël de oudste sporen van deze drank gevonden. Die wijzen erop dat al zo’n 13 duizend jaar geleden bier werd gemaakt uit granen.
Archeologen gaan er gewoonlijk van uit dat de productie van alcohol begon met de opkomst van de landbouw, zo’n 10 duizend jaar geleden. In agrarische samenlevingen zoals in Egypte, Mesopotamië, China en Zuid-Amerika werd alcoholhoudende drank gemaakt door het fermenteren van gedomesticeerde gewassen. De bewijzen die nu gevonden zijn, duiden erop dat ook mensen die nog leefden als jagers en verzamelaars al bier brouwden.
Sporen van alcohol
Amerikaanse en Israëlische onderzoekers ontdekten microscopisch kleine plantenresten en sporen van alcohol in uitgehakte gaten in een grot bij Haifa. Deze grot werd als begraafplaats gebruikt door de Natufiërs, een volk van jagers en verzamelaars dat in de steentijd in het Middellands Zeegebied leefde. De gaten in de bodem zijn volgens de onderzoekers, die hun bevindingen publiceerden in Journal of Archaeological Science: Reports, gebruikt om granen op te slaan, te vermalen en te fermenteren.
Het is verrassend dat het bereiden van alcoholhoudende drank voorkomt in een samenleving die nog bestaat uit jagers en verzamelaars, reageert Luc Amkreutz, conservator prehistorie bij het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden. ‘Er is kennelijk geen volledig ontwikkelde boerensamenleving voor nodig.’ Hij maakt wel een kanttekening: de Natufiërs waren al bezig het nomadenbestaan achter zich te laten. ‘Ze leefden enigszins sedentair. In die context lijkt het brouwen van bier niet meer zo vreemd.’
Rituelen
De drank had vermoedelijk een functie bij rituelen. Dat leiden de onderzoekers af uit de plek waar ze de biersporen vonden: bij een begraafplaats. Volgens eerste auteur Li Liu van de Stanford Universiteit toont de ontdekking aan dat het maken van alcohol niet noodzakelijkerwijs ontstond doordat boeren meer granen produceerden dan ze voor het eigen levensonderhoud nodig hadden. Voordat de landbouw zich ontwikkelde werd het kennelijk al gemaakt voor rituele doeleinden, mogelijk bij uitvaartceremonies.
De drank die destijds werd bereid uit tarwe of gerst had weinig te maken met het heldere, frisse bier dat we nu kennen, zegt Amkreutz. Het bevatte minder alcohol dan het tegenwoordige bier en was waarschijnlijk een troebel brouwsel. ‘Het was een gefermenteerd granendrankje. Eigenlijk een granenpapje.’