Media laten zich graag voor het karretje van de macht spannen
De enige nog een beetje serieuze kritiek op het beleid van het kabinet die afgelopen dagen te beluisteren viel, kwam van het Centraal Planbureau. Het gaat om een wedstrijdje welles-nietes tussen het planbureau en de minister van financiën over de vraag of dit kabinet de economie te veel aanjaagt met extra overheidsuitgaven. Volgens het planbureau ware het veel wijzer een potje op te bouwen voor magerder jaren.
Voor het overige was het een lange serie juichkreten. Meer economische groei, meer investeringen in de publieke sector, meer koopkracht, Nederland is aan de poorten van het paradijs.
De zogenoemde embargoregeling, die sinds enkele jaren van kracht is, werkte altijd al in het voordeel van regeringspartijen, coalitie en kabinet, maar dit jaar is dan toch het hoogtepunt bereikt. Vorige week kregen verschillende media, waaronder deze krant, de Miljoenennota in handen, weer anderen beschikten opeens over gelekte koopkrachtcijfers en de volgende had dan dat enige kritische stuk, de gisteren vrijgegeven Macro-Economische Verkenningen van het CPB. Stuk voor stuk aanleiding voor positieve verhalen in kranten en op radio en televisie. Goed georkestreerd.
Mondje dicht
Prinsjesdag en de presentatie van de begroting zijn van oudsher feesten voor de coalitie. Vrijwel alle zendtijd en al het papier is voor hun plannen. Ooit kregen de Kamer en de pers alle stukken op vrijdagavond. Zij werden geacht tot en met de aanbieding van de Miljoenennota hun mond te houden. Kortom, vier dagen studeren en je voorbereiden. Kamerleden kunnen dat, na een korte, onzinnige periode waarin ook zij pas op dinsdagmiddag alles te zien kregen, nog steeds. De media in principe niet. Op dinsdagmiddag om drie uur verschijnen als een duvel uit een doosje de stukken op internet.
Dus wordt het een sport zaken eerder te krijgen – iets wat elk jaar weer lukt. Ongetwijfeld door grote inzet op allerlei redacties, maar toch vooral omdat het een zeer effectieve mediastrategie is. Vanaf vrijdag, vier dagen voor Prinsjesdag, verzeker je je immers van publiciteit. Publiciteit die je volledig onder controle hebt, want er is geen journalist die de volledige context van het gelekte stukje begroting kent.
Nederland is aan de poorten van het paradijs
Het journalistieke belang valt met enige goede wil nog wel in te zien. Het is goed een concurrerend medium af te troeven en iets wat geheim is, moet openbaar worden. Het maatschappelijk belang om het vier dagen voor de geplande datum te kunnen melden, is naar boven afgerond echter nul. Het belang van een coalitie daarentegen maximaal. Om bepaalde kritiek vast voor te zijn: jazeker, ook deze krant doet er aan mee.
Gezelschapsspel
Er zijn slechts twee manieren om van deze kwalijke praktijk en het journalistieke gezelschapsspel af te komen. Dat is niet dat een individuele krant of ander medium er niet meer aan meedoet. Zaken komen meer in evenwicht als besluiten over begrotingen onmiddellijk als ze genomen zijn publiek gemaakt worden, dan wel dat de journalistiek collectief besluit zich niet meer voor het karretje van de macht te laten spannen. Allemaal alles even vroeg of allemaal alles even laat. Wordt het allemaal even laat, dan zouden de Algemene Beschouwingen, net als in een grijs verleden, een tweetal weken na Prinsjesdag kunnen worden gehouden. Kan iedereen zich ook nog eens beter voorbereiden en hoeft kritiek niet slechts te bestaan uit een paar soundbites.
Het SP-Kamerlid Ronald van Raak strijdt al jaren tegen het laten lekken van delen van de begroting. Dat is echter een bij voorbaat verloren strijd als coalities het strategisch belang laten prevaleren en de journalistiek zich gretig (ja, ja, ook deze krant) laat misbruiken.
Lex Oomkes is senior politiek redacteur bij Trouw. Hij schrijft wekelijks een column. Eerdere afleveringen vindt u hier.