Hoe een Nederlandse blogger werd aangeklaagd door een pseudoprofessor

Alsof de schrijvers van advocatenserie Suits een avondje aan de hallucinerende middelen zaten terwijl ze complottheorieën lazen. Zo leest het verhaal van de rechtszaak Santilli v. Van Erp et al, die twee dagen geleden ten einde kwam.

De aanleiding voor de zaak was het artikel The Continuing Stupidity of Ruggero Santilli dat Pepijn van Erp in 2016 op zijn weblog plaatste. Van Erp is een Nederlandse wiskundige en zelfbenoemde skepticus, die in zijn blog uithaalde naar de pseudowetenschap van Santilli, een Italiaans-Amerikaanse kernfysicus, uitvinder en ondernemer die onder andere claimt de relativiteitstheorie van Einstein te hebben verbeterd.

Santilli klaagde Van Erp aan wegens smaad, evenals sterrenkundige en emeritus hoogleraar aan de Universiteit Leiden Frank Israel. Israel is ook de voorzitter van Stichting Skepsis, waar Van Erp in het bestuur zit. De zaak kostte Skepsis uiteindelijk bijna een kwart miljoen. Villamedia schreef als eerste over de zaak.

Ruggero Santilli doet me erg denken aan Bruno Santanera, de bedenker van de fameuze BioStabil 2000 over wie ik vorig jaar een profiel schreef. De parallellen tussen het Tell Sell-fenomeen en Santilli zijn opvallend: wortels in Italië, in het nieuwe land bestempeld als oplichter, vervolgens een bittere juridische strijd gevoerd tegen critici.

Vorige week woensdag werd een schikking getroffen waarmee de Nederlanders af zijn van een twee jaar durende periode van onzekerheid, waarin Santilli ze en passant beschuldigde van samenspannen met Google en Wikipedia. En met ‘de joden’.

“Ik had destijds nooit gedacht dat ik hiervoor aangeklaagd zou worden. Ik heb weleens dreigementen gekregen door eerdere artikelen, maar die zijn meestal loos,” zegt Pepijn van Erp als ik hem spreek in een koffietentje in Den Bosch, enkele dagen voordat de rechter de schikking zal goedkeuren. “Toen Santilli mij boze mails begon te sturen dacht ik dat het wel los zou lopen.”

Hoe kon een eenvoudig blogje uitmonden in een slepende rechtszaak? En wat hebben dodelijke explosies, buitenaardse wezens en een niet-bestaande Georgiër met dit verhaal te maken?

Dit verhaal begint wanneer wiskundige en ‘skepticus’ Pepijn van Erp ergens begin 2012 het internet afstruint naar obscure claims, waar hij een fascinatie voor heeft. Hij stuit op Ruggero Santilli, een kernfysicus die aan een reeks scholen en universiteiten werkte en in de jaren zeventig werd ontslagen als onderzoeksassistent aan Harvard.

Op de website KloptDatWel.nl schrijft Van Erp dat Santilli een milieuvriendelijk gas zou hebben ontdekt: MagneGas. Het gas wordt geproduceerd in de MagneGas-fabriek in Clearwater in Florida, die gerund wordt door Santilli’s zoon. Het gas is volgens Santilli niet goed te begrijpen met normale scheikunde, schrijft Van Erp. Santilli publiceert over het gas in wetenschappelijke tijdschriften die hij vanuit zijn eigen instituut uitgeeft, maar ook in International Journal of Hydrogen Energy, een door Elsevier uitgegeven serieus wetenschappelijk tijdschrift (in hetzelfde blad wordt hij hierover bekritiseerd door een hoogleraar chemie).

Van Erp besluit Santilli eens te mailen, maar verzandt in mailwisselingen met allerlei aan het IBR verbonden mensen. Zoals ene professor Jerdsey Vladimir Kadeisvili, die in Santilli’s bladen publiceert, maar ook in serieuze wetenschappelijke tijdschriften, zoals het International Journal for Hydrogen Energy. Al gauw concludeert de Nederlander dat Kadeisvili waarschijnlijk een alias van Santilli is. Ook andere mensen die hem mailen lijken aliassen.

Grofgebekte aliassen, dat wel. “You are a dirty filthy puking man” en “a threat to America and mankind,” staat in een van de mails aan Van Erp. Oh, en dat hij het weet: voormalige CIA-agenten in dienst van Santilli hebben zijn computer gebugd.

Santilli communiceert ook via zijn secretaresse Pamela Fleming, waarvan de advocaat van de Nederlanders er later achterkomt dat ze al twintig jaar niet meer bij Santilli’s instituut werkt. Lees hier meer over de emails – ze zijn op een verontrustende manier vermakelijk.

Een paar jaar later, in februari 2016, steekt Pepijn van Erp zonder het te beseffen de lont in het kruitvat. Hij komt een YouTube-video tegen waarin Santilli zegt dat hij buitenaards leven heeft gedetecteerd met een door hem uitgevonden telescoop met holle lenzen (waar normale telescopen bolle lenzen hebben). In een korte blog getiteld The Continuing Stupidity of Ruggero Santilli debunkt Van Erp de werking van de zogeheten Santilli-telescoop. In het Engels, zodat ook de rest van de wereld er kennis van kan nemen.

In mei 2016 krijgt Van Erp een cease and desist in zijn mail: verwijder twee van je blogs, of anders. Hij weigert en in november krijgt hij een dagvaarding van Santilli’s advocaten wegens smaad. Onder meer omdat hij Santilli “fringe scientist” noemt en vraagt of we hier te maken hebben met een “mad professor”. Hierin is de eis minstens 15.000 euro schadevergoeding, excuses en het verwijderen van twee blogs. (Later zou de eis omhoog gaan naar – hoppetee! – 3 miljoen.)

Van Erp speelt het cool en tart de Italiaan door een maffe foto van hem te plaatsen bij een blog waarin hij bekend maakt te zijn aangeklaagd. Maar hij is wel degelijk geschrokken.

“Ik dacht: wat moet ik doen? Kan ik besluiten het te negeren? Kan ik de rechtbank gewoon schrijven dat ik niet onder de jurisdictie van Florida val of dat Santilli’s argumenten niet kloppen? Maar eigenlijk vonden we dat we het niet over onze kant moesten laten gaan. Vooral omdat ook onze voorzitter Frank Israel werd aangeklaagd.”

Waarom dat was? Santilli lijkt ervan overtuigd dat Israel Van Erp heeft opgedragen om hem te belasteren. En tja, Frank Israel, dat moet wel een Jood zijn toch? In deze video legt Santilli deze onjuiste link expliciet: “The name Israel is generally known to be Jewish.”

Oh, en dan dagvaardt Santilli ook nog Hosting2Go, de hostingprovider van Van Erps website. Zij reageren aan het begin dat zij pas iets hoeven te doen aan zijn blog als Van Erp daadwerkelijk veroordeeld wordt, en verdedigden zich verder niet.

Vrienden in de VS raden Nederlanders aan om terug te vechten. Wie niet protesteert, kan om die reden in het ongelijk worden gesteld. Via bevriende sceptici in Amerika vinden de Nederlanders een advocaat. Secretaris van Skepsis en wiskundige Jan Willem Nienhuys staat Van Erp vanaf dit moment intensief bij. Ze denken op dat moment nog dat de zaak 10 à 20.000 euro zal kosten.

Gelukkig heeft Skepsis jaren aan donaties van leden en sympathisanten opgespaard. Er is een ‘oorlogskas’ van 250.000 euro. Bijna precies het bedrag, zou later blijken, dat nodig is om de rechtszaak te overleven.

De rechtszaak bestaat vanaf dat moment uit verhoren, het opvragen van emails door de advocaten van beide kanten, enzovoort. Een groot deel van 2017 en 2018 slaan Van Erp, Israel en Nienhuys zich geduldig door deze stroperige fase.

Ze komen er achter wat hun pech was: het blog van Van Erp staat hoog in de zoekresultaten als je ‘Ruggero Santilli’ googelt. Nienhuys: “Volgens Santilli hadden wij met Google en Wikipedia samengespannen zodat Pepijns blog net onder het Wikipedia-lemma over Santilli zou staan. Hij heeft zelfs geprobeerd om bij Google en Wikipedia stukken op te vragen om erachter te komen hoe dit complot in elkaar zat. Die hebben dat afgewimpeld.”

De video’s van Santilli tijdens de rechtszaak, met baret op en de ridderorde van San Marino om zijn nek, staan integraal op YouTube.

Van Erp en co komen ook steeds meer te weten over Santilli en zijn bedrijven MagneGas en Thunder Energies Corporation. Deze bedrijven klinken als mysterieuze dekmantels uit een James Bond-film, maar ze bestaan echt en zijn zelfs beursgenoteerd. Thunder Energies produceert onder meer de Santilli-telescoop (bestellen niet mogelijk – jammer voor alien-fans). Maar ook een systeem dat nucleaire wapens kan detecteren op vliegvelden. Juist ja. Opvallend: er zit een Nederlandse doctor in de natuurkunde, Victor de Haan, in de raad van advies. Santilli trekt op de een of andere manier dus ook serieuze wetenschappers aan.

Om het bedrijf MagneGas, tegenwoordig gerund door Santilli’s zoon, hangen nog veel meer nevelen. Of beter gezegd: kruitdampen. Als afgelopen 6 juni een 32-jarige medewerker van een ijzerbedrijf in Florida een cilinder met MagneGas verplaatst, ontploft de cilinder en rukt zijn onderbenen eraf. De Tampa Bay Times meldt dat de man overlijdt aan zijn verwondingen.

Het is al de derde explosie waar MagneGas een rol bij speelt. In 2015 overlijdt een medewerker van MagneGas, eveneens nadat een cilinder ontploft. Het bedrijf krijgt daarop boetes van meer dan 50.000 dollar voor het overtreden van veiligheidsvoorschriften. Vijf jaar daarvoor ontplofte óók al een cilinder, die bij de explosie opsteeg en zich door het dak van een nabijgelegen kerkje boorde en het altaar beschadigde.

Beide bedrijven lijken niet bijzonder succesvol; de aandelen van MagneGas zijn de laatste jaren gekelderd. “Waarschijnlijk heeft Santilli veel geld geërfd van zijn grootvader, een rijke Italiaanse industrieel,” zegt Nienhuys. Santilli vertelt dit inderdaad op deze website. “Hij heeft in elk geval veel geld: in het verhoor vertelt hij dat hij maandelijks 15.000 euro van zijn verzekering ontvangt, waarschijnlijk lijfrente.”

In mei van dit jaar vragen de Nederlanders een summary judgment aan, een uitspraak van de rechter. Anders komt er namelijk een jury trial, inclusief lange dagen in de rechtbank, pleidooien en verhoren van beide partijen, de hele Law & Order-rimram. Dat willen de Nederlanders voorkomen, want zou enorm veel extra geld en tijd kosten.

De Amerikaanse advocaten vertragen de aanvraag van een summary judgment en het lijkt alsof ze de zaak voor een jury willen krijgen. Die houding slaat op 17 augustus totaal om. Die dag spreekt de rechter Frank Israel vrij, omdat de link tussen hem en het bewuste blog te dun is. “Waarschijnlijk dachten ze toen: dit kunnen we niet meer winnen,” zegt Nienhuys.

Opeens willen de advocaten van Santilli zo snel mogelijk schikken. Van Erp hoeft enkel de titel van het blog The Continuing Stupidity of Ruggero Santili te veranderen. De Nederlanders stellen voor om er Florida Genius Now Sees Invisible ‘Entities’ van te maken. Dat vinden Santilli en co goed. Tot verbijstering van de Nederlanders, want de ironie druipt natuurlijk van deze kop af.

De Nederlanders zijn opgelucht, maar de bijsmaak is erg wrang. De kwart miljoen aan advocatenkosten komen nooit meer terug. “Het heeft veel geld gekost aan een club waar ik me aan verbonden heb. Ik voel me daar toch een beetje verantwoordelijk voor,” zegt Van Erp.

Nienhuys is minder mild. “Mijn gevoel is eigenlijk: potverdomme, hij zal het weten dat hij Skepsis heeft geprobeerd te pakken.”

En ja, wat als de rechter in hun voordeel had beslist? Dan had de vrijheid van meningsuiting gezegevierd. Al was Santilli dan mogelijk in beroep gegaan, met nog meer gedoe tot gevolg.

Van Erp: “In elk geval was er dan misschien meer aandacht voor zijn praktijken gekomen. Iemand die onder schuilnaam in zijn eigen tijdschriften publiceert, daar ligt niemand wakker van. Maar het is wel vreemd dat dat gebeurt in een blad dat door Elsevier wordt uitgegeven. Er wordt bijna niet door journalisten over deze man geschreven. Waarschijnlijk kwam mijn artikel daarom ook zo hoog in Google.”

De leeggeraakte oorlogskas van Skepsis is inmiddels weer half gevuld. Een oproep aan donateurs heeft 125.000 euro opgeleverd, afkomstig van zevenhonderd schenkers.

En blijft Van Erp over "mad professor" Santilli schrijven? Voorlopig niet. Maar niet omdat hij het niet durft. “Ik heb wel leukere dingen om over te schrijven.”

Dit artikel putte voor een groot deel uit de research van Skepsis en Pepijn van Erp. Lees zijn recap van de zaak hier.

Volg Motherboard op Facebook, Twitter en Flipboard.