Opinie op Zondag: Laten we in Nederland huwelijkse voorwaarden opstellen

‘Regering, bedankt!’, stond op het grote spandoek boven de ingang van de sigarenzaak op de hoek. Even daarvoor was de winkelier tijdens de 15e overval op zijn zaak doodgeschoten. De dader bleek ene Mohammed die uit een jeugdinrichting was ontsnapt. Wat heeft dit met de regering te maken?, vroeg ik mij af. Ik begreep er niets van.

Weken later is de sfeer in de buurt nog zeer gespannen. Als ik mijn hand in de borstzak van mijn jas steek voor mijn portemonnee, duikt de eigenaresse van de krantenkiosk weg achter de kassa. Zij ziet mij als ‘een Marokkaan’, vanwege mijn krullende haar, bekent ze als ik vraag waarom ze bang is. Hier ligt blijkbaar een verleden waar ik part noch deel aan heb en dat krullende haar betrekt mij erbij. Een van mijn eerste kennismakingen met ‘de multiculturele samenleving’ is dat mijn uiterlijk mijn nieuwe landgenoten bang maakt.

Getolereerd

Wie in die dagen geen racist wilde zijn, zweeg over de etnische achtergrond van de dader. Want, racisten waren die anderen. In Nederland waren we tolerant, en woedend, en dat schreven we op de kaartjes naar het gemeentehuis van het Duitse plaatsje Solingen. Een paar maanden later kwamen de echte racisten, of zoals ze zichzelf noemden ‘volks-nationalisten’, met twee zetels in de deelraad.

Wie daarvan schrok, riep weer om tolerantie. Waarom moet ik getolereerd worden?, vroeg ik mij af. Wat heb ik misdaan? Waarom kan ik niet gewoon geaccepteerd worden als een van hen? De uitwerking van de afzichtelijke mythe van tolerantie werd mij geleidelijk duidelijk. Jezelf in moraal en fatsoen superieur wanen, je eigen stereotypen over migranten centraal stellen en wegkijken wanneer de sigarenboer om de hoek in verdrukking komt. Vervolgens sissen, als je op de feiten wordt gewezen.

De woede die deze schrijnende ontkenning van de problemen teweeg bracht, was sinds de lynchpartij van de gebroeders De Witt ongekend. Zoals zo vaak, is er geen ruimte voor nuance als opgekropte woede een uitlaatklep vindt. Iedereen kreeg de schuld: politici, journalisten, intellectuelen, de media, de Europese Unie.

Woede

Deze woede heeft tegelijk minder beschaafde politieke denkbeelden salonfähig doen lijken. De putlucht die van het mengsel van genetica en politiek opstijgt is, ook na 80 jaar, misselijkmakend. In het beste geval verdelen ze de samenleving in degenen die deugen (gelijkgestemden), en degenen die niet deugen (een andere mening hebben). Want, we zijn ‘op de rand van de totale instorting’, ‘boreaal Europa’ leidt aan een ‘auto-immuunziekte’ en het allerbeste zou zijn als ‘wij’ de absolute heersers zijn. Deze apocalyptische hersenschim verhevigt het gevoel van urgentie, dat ‘onze samenleving dodelijk gewond is’ en ‘in levensgevaar’, en dat we ‘ten strijde moeten trekken’.

Toch heb ik nieuws voor de complotdenkers: Europa en daarmee Nederland zal nooit meer ‘boreaal’ zijn, behalve als de neofascisten en racisten het voor het zeggen krijgen. In ons Nederland is de culturele biotoop liberaal-democratisch, gematigd en beschaafd. Het is wel een beschaving die worstelt met rouwverwerking. De rouw om de vertrouwde etnisch homogene maatschappij van weleer. Het verlies werd eerst ontkend, vervolgens overheerste de woede, en nu neigen we om ertegen te vechten. Maar vroeg of laat, komen we tot de conclusie dat het niet helpt. Het Nederland van vroeger komt niet meer terug. Net zoals het land dat de migranten ooit achter zich lieten niet meer bestaat. Dan ligt de neerslachtigheid op de loer.

Met elkaar

In het laatste stadium van verwerking, zullen we moeten aanvaarden dat wij, álle inwoners van dit prachtige land, toch met elkaar verder moeten. Laten we dan gemeenschappelijke gronden zoeken, laten we de ander empathisch en met mededogen benaderen, laten we reflectie tonen over eigen denkbeelden en gedrag. Laten we onze huwelijkse voorwaarden opstellen.

Wie ervoor kiest in Nederland te wonen, leert de taal, studeert, of verricht arbeid, maar trekt zich niet terug in een geïsoleerde etnische gemeenschap met eigen vlag. Of je Nederlander bent, hangt niet af van je naam of de kleur van je huid. Nederland is van alle Nederlanders en niet van één etnisch specifieke groep. Discriminatie is op welke grond dan ook strafbaar. Man, vrouw, homo, hetero, wit, zwart, gelovig, ongelovig; ze zijn gelijk, in goede en slechte tijden. Elke ideologie en geloof is ondergeschikt aan onze seculiere democratische rechtsorde. Geen enkel ‘heilig’ verklaard idee, schrift of figuur is uitgezonderd van kritiek, satire of spot. Iedereen is vrij om te denken, vrij om te schrijven of te tekenen, en vrij om zich uit te spreken, zolang er geen oproep is tot geweld.

U mag in dit bootje stappen, maar u kunt ook uw geluk elders zoeken. Niemand die u tegenhoudt.

_{Keyvan Shahbazi is publicist en als cultureel psycholoog verbonden aan de Politieacademie.}