Zonder deze nieuwe meetmethode lagen 2500 City Swim-deelnemers in verontreinigd zwemwater
Een cruciale schakel bij het afgelasten van de City Swim afgelopen weekend door de Amsterdamse grachten: een nieuwe techniek, die dna-stukjes van de ziekmakende E.coli turft.
Vorige week woensdagochtend nam Waternet monsters van de grachten in Amsterdam zodat de organisatie van City Swim kon bepalen of het zwem-evenement doorgang kon vinden. Een routineklus. Want vanaf 2012 zwemmen duizenden mensen geld bijeen voor onderzoek naar de dodelijke spierziekte ALS. ‘We hebben de uitslag meestal op vrijdag binnen’, zegt Maarten Ouboter van Waternet. Die uitslag was geen reden voor grote ongerustheid.
Maar de monstername in de ochtend mistte de wolkbreuk die woensdagavond om zes uur Amsterdam blank zette. Het riool liep in no time vol. Op veel van de 283 nooduitlaten in de binnenstad stroomde regenwater en rioolwater met ontlasting de grachtengordel in. ‘Daar kwam bij dat het rioolwater door de extreme droogte extra geconcentreerd was. Het riool was maanden niet door regen doorgespoeld’, aldus Ouboter.
De waterdeskundigen vermoedden de verontreiniging wel, maar vanwege de lange analysetijd had een nieuw monster geen zin meer. Toevallig doet Waternet, samen met andere waterschappen, mee aan testen met een nieuwe methode. ‘Het is een apparaatje dat het dna van de E.coli-bacterie herkent’, zegt Bas van der Zaan van kennisinstituut Deltares, dat de proeven uitvoert.
E.coli is een darmbacterie die met poep wordt uitgescheiden. De bacterie is zelf niet gevaarlijk, maar met de uitwerpselen kunnen andere ziekmakende bacteriën zoals Campylobacter of het Noro-virus mee zwemmen. Inslikken van verontreinigd zwemwater leidt tot maagdarminfecties, diarree en misselijkheid.
De nieuwe methode, mobiele qPCR geheten, stelt het zwemwater gedurende een uur bloot aan een enzym dat dna-fragmentjes van E.coli razendsnel verdubbelt. ‘Te veel verontreinigd water bevat dan zoveel dna dat het met een fluorescentie-techniek zichtbaar wordt’, aldus Van der Zaan.
En dat gebeurde dus op donderdag, vrijdag en zaterdag. Wat bleek? ‘De concentraties namen niet af en hier en daar zelfs toe.’ Deltares en Waternet benadrukken dat de methode nog niet geschikt is voor routinemetingen volgens het zogeheten zwemwaterprotocol. ‘Onze database is nog te gering om tot een standaard te komen.’
De snelle en relatief goedkope methode is echter nu al een welkome aanvulling, vindt Ouboter. ‘Als we deze methode niet hadden toegepast, hadden we geen goede informatie kunnen geven en was de City Swim met 2500 deelnemers misschien wél doorgegaan.’ Deltares en waterschapslaboratoria denken dat niet alleen waterschappen, maar ook beheerders van jachthavens, strandpaviljoens en waterspeeltuinen de methode kunnen gebruiken om snel een indicatie te krijgen van de waterkwaliteit. De provincies, in Nederland verantwoordelijk voor natuurlijk zwemwater, gaven de afgelopen twee jaar steeds meer ‘niet-meer-zwemmen’-meldingen af. Vorige maand werden sympathisanten van Elfstedentochtzwemmer Van der Weijden nog verboden om mee te zwemmen. De methode kan – met een andere genetische marker – legionella en Leptospira (ziekte van Weil, rattenziekte) detecteren.
‘Hartstikke welkom’, reageert Gertjan Medema, microbioloog bij waterkennisinstituut KWR, tevens hoogleraar water en gezondheid aan TU Delft. ‘Je hebt sneller inzicht in de actuele waterkwaliteit, wat zeker bij dit soort zwem-events cruciaal kan zijn.’ KWR werkt met een vergelijkbare methode om E.coli en Legionella op te sporen in het drinkwater.