Maansteenjager spoort verdwenen aandenkens aan Apollo 11-missie op

In totaal kwam zo'n 22 kilo materiaal mee terug van de maanmissie, waaronder 22 stenen. President Nixon stuurde, om Armstrongs beroemde woorden '... one giant leap for mankind' te onderstrepen, een stukje steen naar alle 50 Amerikaanse staten. Elk van de staten kreeg een steentje, gevat in een plexiglas doosje dat samen met de staatsvlag op een houten bordje zat gelijmd.

Een aantal ervan ging naar musea, terwijl andere maansteentjes in de staatshoofdstad werden uitgestald. Heel zuinig werd er echter niet mee omgesprongen en veel van de stenen bleken na verloop van tijd onvindbaar.  Gutheinz, een voormalig NASA-onderzoeker, was hoogstelijk verbaasd dat de historische aandenkens niet netjes zijn gedocumenteerd.

,,Het is een tastbaar stukje geschiedenis'', meent Joseph. ,,Het gaat mijn verstand te boven.'' Toen hij in 2002 zijn speurwerk begon, waren naar schatting 40 staten het spoor naar de buitenaardse kleinoden bijster. Gutheinz: ,,De oorzaak ligt hierin dat we het idee hadden dat teruggaan naar de maan iets zou zijn dat met regelmaat zou gebeuren''. Het tegendeel bleek waar.

Er kwamen nog maar vijf uitstapjes naar de maan. De laatste landing was die van de Apollo 17 in 1972, waarna de Verenigde Staten er de brui aan gaven. Om haar dankbaarheid voor het Apolloprogramma te tonen, en de nodige goodwill te kweken, stuurde de overheid na de laatste maanlanding nogmaals stenen naar de afzonderlijke staten. Veel daarvan zijn ook zoek.

,,NASA heeft niet bijgehouden waar de stenen zijn gebleven, nadat ze aan Nixon zijn gegeven om uit te delen'', zei Bill Barry, hoofdhistoricus bij de ruimtevaartorganisatie. Volgens Barry wilde NASA ze graag opgespoord zien. Gutheinz kwam er al snel achter dat sommig maanstenen op de zwarte markt werden aangeboden. Illegale handelaren vroegen er miljoenen voor.

Stenen die door de Apollo-astronauten zijn meegebracht, worden beschouwd als  nationale schatten en mogen niet legaal verkocht worden binnen de VS. Niet alle zoekgeraakte stenen doken op de zwarte markt op. Van de stenen die Nixon aan andere landen schonk, zo'n 135, bleek zelfs 70 procent niet te traceren. Gutheinz' speurtocht bracht hem dan ook naar onverwachte plekken.

Twee steentjes doken op bij oud-gouverneurs van de staten West Virginia en Colorado. Een andere werd teruggevonden in een legeropslag in Minnesota. Een van de stenen bleek in bezit te zijn een krabbootkapitein in Alaska, bekend van de tv-serie 'Deadliest Catch'. Alle vondsten en vindplaatsen werden door Gutheinz, met hulp van studenten, vastgelegd in een database. 

Nog niet alle door Nixon geschonken stenen zijn terecht, maar de NASA-speurneus hoopt de laatste twee op te sporen voor het 50-jarig jubileum van de Apollo 11-missie, volgend jaar zomer. De afgelopen weken doken twee verdwenen stukjes uit de staten Louisiana en Utah op. De enige die nu nog ontbreken zijn die uit New York en Delaware. Die laatste werd in 1997 gestolen uit een museum.

Het is een behoorlijke klus geweest voor Gutheinz, die tegenwoordig advocaat is, om de lunaire weggevertjes te achterhalen. Met behulp van oproepen in lokale kranten en de helpende hand van universiteiten en planetariums is zijn missie toch geslaagd. Met een beetje geluk zijn in juli 2019 alle stenen voor het publiek te zien. ,,De mensen op aarde verdienen dit'', zegt Gutheinz trots. ,,Ze verdienen het om te zien wat onze astronauten hebben bereikt en er deel vanuit te maken.''