De vrijheid van meningsuiting van een minister is beperkt, maar dat Blok niet eens meer zelf mag denken is nieuw
Zoals vaker was SGP-leider Kees van der Staaij tijdens het Blokdebat de verstandigste. Hij zei dat Stef Blok voor zijn omstreden uitspraken over de multiculturele samenleving royaal het boetekleed had aangetrokken. Dat de kans op recidive nul was, en dus zand erover. Zelf schreef ik toen de rel zes weken geleden losbarstte dat we niet gediend zijn van corpsballenpraat van een minister. Wat Blok in het debat woensdag voor zijn kiezen kreeg, ging daar ver overheen. Zo ver dat ik me voor mijn eigen parlement begon te schamen.
Dit debat was je reinste inquisitie. Blok had excuses gemaakt, gezegd dat hij onzorgvuldig was geweest, dat hij het nooit zo had mogen zeggen. Het was onvoldoende. Hij mocht ook niet meer denken dat Suriname een mislukte staat is. Of dat onze moeizame omgang met vreemden mogelijk genetisch bepaald is.
Het is inderdaad goed gebruik dat een minister het beleid uitdraagt waarvoor hij heeft getekend. Zijn vrijheid van meningsuiting is beperkt. Maar dat hij niet meer zelf mag denken is nieuw. Juist in Nederland met zijn coalities is het heel gewoon om anders te denken dan het regeerakkoord je ingeeft. Dan slik je een meloen door ofzo. Dat geldt ineens niet meer als het over multiculti gaat. Klaver: ‘De minister moet in de multiculturele samenleving geloven.’ Pechtold: ‘Als hij er niet in gelooft, past hij niet in het kabinet.’ Asscher: ‘Wat nou als hij niet vindt wat hij zegt?’ Thieme: ‘Heeft hij zijn gedachten wel gewijzigd?’ Buma: ‘Is dat wat hij ten diepste vindt, in zijn hart?’
Die Gedanken sind frei, dichtte ooit een grote geest. Juist op dat punt zijn we aan de kerk ontsnapt. Niet in de Kamer. Bij Blok stond een roedel ouderlingen voor de deur, onder aanvoering van Kuzu (Denk) nota bene, die de motie van wantrouwen tegen hem indiende. Kuzu heeft verstand van het dresseren van verkeerde gedachten. Hij vroeg eerder ruimhartig aandacht voor de Turks-Nederlandse Kamerleden die naar zijn oordeel slecht dachten over de erkenning van de Armeense genocide. Zijn Amsterdamse afdeling wil een register openen voor racistische uitlatingen. Ambtenaren met foute denkbeelden kunnen dan worden ontslagen. Daar valt vast niet onder dat het met de witte onschuld eens afgelopen moet zijn. PvdA, GroenLinks, SP, Partij voor de Dieren, ze zagen geen bezwaar om Kuzu’s motie van wantrouwen te steunen.
De enige die wel in de gaten had dat hier sprake was van gedachtenpolitie, was Blok zelf. Maar die had het te druk met het redden van zijn vege lijf. Het kopje ging nog wat dieper in de kraag en met dunne stem beloofde hij dat hij niet meende wat hij had gezegd. Blok zal nooit meer verkeerde dingen denken, ook niet in de bed & breakfast van zijn vrouw.
Bij het departement van BZ kan de vlag uit. De minister is handtam zoals het heet. Collega Sigrid Kaag, die wél weet hoe het heurt, opende op dezelfde woensdag de maand van de diversiteit & inclusiviteit. In NRC las ik dat ze op het departement zo hard hebben moeten werken om de gewraakte uitspraken van Blok recht te breien. Dat haal je de koekoek. Eerst lekten de ambtenaren zelf ruimhartig dat er een prachtspeech klaar had gelegen, door competente diplomaten geschreven, maar door Blok in de prullenbak gegooid. Daarna seinden ze precies de laatste vijf minuten van zijn omstreden praatje door naar Zembla, waar ze wel weten hoe ze een lammetje moeten roosteren.
Vervolgens ging er de dag na de Zembla-uitzending een brief naar de minister waarin de ambtenaren zich expliciet distantieerden van hun baas, immers ‘diplomatie is gebaseerd op het gegeven dat verschillende naties en culturen vreedzaam kunnen samenwerken en samenleven’. Het departement moet die gedachte weerspiegelen, vonden de briefschrijvers, en dus moeten er meer ambtenaren komen van ‘verschillende culturele achtergronden, seksuele oriëntaties, genderidentiteiten, leeftijden, religies en lichamelijke beperkingen’. Stef Blok lag toen al ruimschoots op de grond en kon alleen nog knikken.
Zoals bekend is kosmopolitisme het provincialisme van de hoger opgeleiden. Wat betreft de schadelijke gevolgen van Bloks verhaal wees de Kamer op de Nederlandse inzet bij de onderhandelingen over de verdeling van asielzoekers over de EU-lidstaten. Onze onderhandelingspositie ten opzichte van de Oost-Europese landen zou sterk verslechterd zijn. Dat schreef ik voor de vakantie ook. Wie zich op de hoogte houdt van wat er in Brussel gebeurt, en ik mag hopen dat de fractievoorzitters beter op de hoogte zijn dan ik, weet dat dit intussen een gepasseerd station is. Die evenredige verdeling van asielzoekers over de lidstaten gaat er gewoon niet komen. Maar de Kamer bereed liever een achterhaald idee dan zich te bekreunen om het actuele krachtenveld in Europa.
Iets dergelijks geldt voor een ministerie dat zich drukker maakt over de genderidentiteiten binnenshuis dan over de Europese verhoudingen. In het hele continent gaat het ruig toe. We hebben de Brexit gehad, in Italië is het midden weggevaagd, Hongarije en Polen willen niets te maken hebben met migranten, Kurz in Oostenrijk werpt zich op als leider van een nieuw rechts blok. Migratie, asielzoekers en islam zijn overal bronnen van onbehagen. Maar wij hebben een minister die voortaan echt, heus en ook van binnen vindt dat de multiculturele samenleving er een is van hoop voor de toekomst. Gefeliciteerd ermee.